Twoja skucha, społeczny zysk
- Szczegóły
- Utworzono: 25 września 2013
- Kamila Pasek
Jak pokazują najnowsze badania, osoby wyczerpane i zmęczone mogą zostawić wyższy napiwek, nawet wtedy, gdy wiedzą, iż nigdy więcej nie będą miały okazji zjeść w danej restauracji. Ograniczone zasoby kontroli poznawczej sprzyjają bowiem zachowaniom opartym na wzajemności. Miła obsługa, wysoki napiwek. Tak, ale nie zawsze.
Potrzeba odwzajemnienia, zdaniem Gouldnera, stanowi jedną z najbardziej uniwersalnych norm niemal wszystkich społeczeństw. Jak pokazują liczne badania, ludzi charakteryzuje tendencja do odpowiadania miłym na miłe, a złośliwym na złośliwe. Wzajemność nabywana jest wraz z wiekiem, naturalnym priorytetem ludzkich działań jest bowiem coś zupełnie innego.
Interesującym wydaje się być zależność pomiędzy tym, co odwzajemniamy, a tym, co możemy zapewnić dla siebie. Dbanie o tak zwany własny interes, a więc utrzymywanie motywacji i dążenia do maksymalizacji własnych korzyści, podobnie jak wzajemność, stanowi jedno z odbić natury ludzkiej. Ciekawym wydaje się rodzaj zależności pomiędzy tymi dwiema strukturami. Zastanówmy się, kiedy zachowania ukierunkowane na innych są bez szans w starciu z osobistą potrzebą maksymalizacji osiągnięć? Cóż, odpowiedź na to pytanie niewątpliwie może przybliżyć nam znane w psychologii pojęcie kontroli.
Eliran Halali wraz z zespołem postanowiła sprawdzić, jaką rolę w zachowaniach opartych na wzajemności odgrywają zasoby kontroli poznawczej. Badacze zadali sobie pytanie: kiedy zachowania oparte na wzajemności są podjęte na skutek rozważań, a kiedy zostają przywołane jakby automatycznie. Wydaje się to niezwykle istotne, zwłaszcza że większość decyzji dotyczących określonych działań jest podejmowana, gdy ludzkie zasoby poznawcze są nieco ograniczone, tak jak przy niewyspaniu, zmęczeniu czy złym samopoczuciu.
By zweryfikować swoje założenia, zespół badaczy przeprowadził trzy eksperymenty, w których manipulowano między innymi poziomem zasobów kontroli poznawczej. Badania przeprowadzone były w oparciu o ulimate game zaproponowaną przez Gutha, Schmittbergera i Schwarze oraz trust game, autorstwa Berga, Dickhauta i McCaba.
Wyniki badań potwierdziły przypuszczenia Halali i zespołu względem moderującej roli zasobów kontroli. Jak się okazało, osoby, które dysponowały ograniczonymi zasobami kontroli poznawczej, w sposób automatyczny odwzajemniały działania względem drugiej osoby, zarówno w przypadku pozytywnego, jak i negatywnego odwzajemnienia. Zaobserwowano również, że w przypadku negatywnego zachowania badani reagowali bardziej intensywnie niż w przypadku pozytywnego. Co więcej, w warunkach nieograniczonych zasobów kontroli osoby badane bardziej skupiały się na osiągnięciu własnych celów niż na kooperacji. Jednak ograniczone zasoby poznawcze związane z samokontrolą kierowały badanych ku odwzajemnianiu zachowań.
Podsumowując, mimo że wzajemności uczymy się przez całe życie, to na podstawie badań wiadomo już, że zachowania dążące do odwzajemniania, są w większym stopniu automatyczne, niż te mające na celu dbałość o własne zyski.
Przedstawione wyniki badań wnoszą nieco świeżości w obszar psychologii społecznej. Pokazują bowiem, iż ludzie są bardziej prospołeczni i chętni do kooperacji, kiedy ich samokontrola „nie pracuje w pełnym wymiarze czasu pracy” i jest ograniczona. Dlatego będąc kelnerem, czy też kelnerką, warto być miłym, zwłaszcza dla przemęczonych klientów.
Więcej: Halali, E., Bereby-Mayer, Y., Meiran, N. (2013). Between Self- Interest and Reciprocity: The Social Bright Side of Self-Control Failure. American Psychological Association, 0096-3445/13, DOI: 10.1037/a0033824.
Bądź na bieżąco! Zapisz się na nasz newsletter! (dodatkowo otrzymasz eBooka "Iluzje codzienności")
