Konflikt pokoleń na przykładzie relacji rodzinnych

Szczegóły

Utworzono: 02 października 2006

Joanna Strogolewska

Z socjologicznego punktu widzenia, rodzina jest instytucją, gdzie podstawowym punktem odniesienia jest sposób lub wzór zachowania, czyli pełnienie ról. Jest to również ciągły proces powstawania i utrwalania wzorów zachowań odpowiedzialnych za realizację sposobu życia jednostek (Wrzesień, Żurek, 1999).

W myśl teorii działań, należy rodzinę traktować jako układ, w którym działające jednostki komunikują się w procesach interakcji, w efekcie czego dochodzi do wspólnego definiowania sytuacji działania i orientacji na uznawane wspólnie wartości, normy i symbole (Wrzesień, 2003).

Nieuniknionym zjawiskiem w zmieniającej się rzeczywistości, są ciągłe przewartościowania w światach różnych pokoleń. Może wtedy dojść do sytuacji, w której jeden z przedstawicieli pokoleń w rodzinie wyprzedza lub pozostaje w tyle za światem wartości drugiej strony. Nie rozumie go, nie odnajduje w nim miejsca dla siebie, jako ukształtowanej pod względem wyznawanych wartości jednostki. Pojawiające się w konsekwencji napięcia pomiędzy pokoleniami, prowadzą do konfliktu międzypokoleniowego.

Co dzieje się z rodziną, jakim podlega przemianom, gdy w zacisznym domowym gniazdku wybucha bomba?

Jakie możliwe reakcje rodziców możemy zaobserwować w odpowiedzi na krytykę ze strony dzieci?

Jak dorastający młody człowiek zachowuje się, gdy świat wartości kogoś, kto dotąd stanowił wzór, w pewnym momencie trzeba zakwestionować?

Jak przebiegać będzie ich konfrontacja i czy możliwy jest satysfakcjonujący obie strony rezultat takiej potyczki?

Problem ten chcę zarysować w oparciu o analizę trzech powieści obyczajowych, w których w różny sposób przedstawiony jest konflikt międzypokoleniowy w rodzinie. Tło kulturowe dla tych konfliktów, mimo że amerykańskie i polskie, uznaję za zbliżone na tyle, że nie jest konieczne rozpatrywanie ich pod kątem kulturowym.

Tabu - powieść znanej polskiej socjolog, Kingi Dunin, jest książką pisaną z myślą o młodzieży i w tym też wieku najlepiej jest ją czytać.

Narratorów w tej powieści jest wielu i reprezentują oni różne pokolenia. Jest to studium relacji wewnątrzrodzinnych, problemów z jakimi spotyka się rodzina, gdy mowa o wychowywaniu, małżeństwie, trwaniu w związku czy przekazywaniu wartości.

Bohaterami powieści są dwie rodziny: Szumscy i Weberowie. Obie łączą więzy krwi, dzieli zaś system wartości i poglądów na życie – światopogląd.

Konflikty międzypokoleniowe wewnątrz każdej z tych rodzin, mają nieco inne podłoże. Pozwala to na spojrzenie na ten problem z dwóch interesujących perspektyw.

Tytułowe tabu to zakres tematów, których w rodzinie Weberów się nie porusza, co znaczy nie tylko to, że się o nich nie rozmawia, ale także nie uświadamia.

U Szumskich tabu jest czymś niedozwolonym albo niemieszczącym się w systemie wartości, ale także naturalnym tematem rozmów i konstruktywnych sporów.

Korekty Jonathana Franzena, powieść współczesnego pisarza amerykańskiego, która w 2001 roku przyniosła mu nagrodę National Book Award, jest to wnikliwe studium psychologiczne ludzkich osobowości.

Ojciec rodziny zmagający się z chorobami wieku podeszłego, matka pełna niespełnionych oczekiwań oraz ich dorosłe dzieci skłócone z życiem, tworzą obraz typowej, środkowo – zachodniej amerykańskiej rodziny, pochodzącej z klasy średniej. Ich zwyczajne, pospolite nieszczęścia, uświadamiają czytelnikowi do czego sprowadza się człowieczeństwo.

Bohatera Taty W. Whartona poznajemy już jako dorosłego mężczyznę. W wyniku splotu wydarzeń powraca on do nierozwiązanego w młodości konfliktu międzypokoleniowego. Można powiedzieć, że przeżywa to doświadczenie w nowy, dojrzały sposób.

W młodości opuścił rodzinne miasteczko, najbliższe otoczenie i rodzinę, by ulec głębokiemu przeobrażeniu w wielkomiejskim świecie zmiennych norm obyczajowych i moralnych.

Po latach wraca do domu by opiekować się chorym ojcem, a powrót ten umożliwia mu odkrycie dawnych wartości, które okazują się życiu najtrwalsze. Historia ta pozwala nie tylko obserwować toczący się konflikt międzypokoleniowy, ale również zrozumieć, że nie jest on jedynie niezbędnym składnikiem okresu dorastania.

Ciągłe burzenie ustalonych, wewnętrznych struktur wartości, to stały element powtarzającego się cyklu a nie incydent w życiu człowieka.

Charakter konfliktu międzypokoleniowego, jego uwarunkowania, źródła, miejsce na osi życia oraz konsekwencje takiego konfliktu, będą tematem tej pracy.