Czy już dziś rozmyślasz o tym, co zjesz jutro?

Szczegóły: Utworzono: 07 listopada 2014; Victoria Chyczewska

Międzynarodowy zespół naukowców stworzył narzędzie do diagnozowania ortoreksji - nadmiernej koncentracji na jakości pożywienia. W skład czteroosobowej drużyny badaczy wchodzą dwie Polki.

Dr Anna Brytek-Matera (Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Katowicach), Magdalena Krupa (Ogólnopolskie Centrum Zaburzeń Odżywania we Wrocławiu), dr Eleonora Peggiogalle i prof. Lorenzo Maria Donini (Uniwersytet Lat Sapienza w Rzymie) stworzyli polską wersję kwestionariusza diagnozującego ortoreksję, opracowanego przez włoskiego uczonego prof. Doniniego. Przeprowadzili także pierwsze w Polsce badania dotyczące nadmiernej koncentracji na zdrowej żywności.

Czym dokładnie jest ortoreksja?

Jest stosunkowo młodym zaburzeniem odżywania, sklasyfikowanym w 1997 roku przez amerykańskiego lekarza, Stevena Bartmana. Zaobserwował on, że niektórzy jego pacjenci są tak skoncentrowani na zdrowym jedzeniu, że staje się to w końcu przyczyną ich choroby. Doszedł do wniosku, że mają obsesję, którą nazwał ortoreksją, i opisał ją w swojej książce pt.: „W szponach zdrowej żywności”.

Ortoreksja jest jednostką chorobową zaliczaną do zaburzeń odżywiania o podłożu psychologicznym. Jest to obsesja na punkcie jakości przyjmowanego pokarmu. Ortorektycy stosują bardzo rygorystyczną dietę, która eliminuje coraz więcej produktów, aż w końcu pozwalają sobie na spożywanie jedynie kilku z nich, które według ich przekonań są bezpieczne. A wtedy dość szybko pojawiają się problemy zdrowotne na skutek braku składników mineralnych i witamin.

Predyspozycje

Badania E. Mikołajczyk wskazują, że osoby z tendencją do zachowań perfekcyjnych są bardziej narażone na zaburzenia odżywiania. Liczne grono ortorektyków to także młode osoby wychowywane najczęściej w rodzinach nadopiekuńczych.

Objawy

Osoba chora na ortoreksję zwykle ma prawidłową wagę ciała, lekką nadwagę lub lekką niedowagę – jej wygląd zależy od metabolizmu. Natomiast zwraca uwagę jej przesadne zainteresowanie zdrowym odżywianiem. Szczegółowo analizuje tabele kaloryczne oraz informacje na temat wartości odżywczej produktów i układa precyzyjne menu. Nie liczy się dla niej smak i wygląd potraw, ale ich jakość. Rzadko chodzi do restauracji, a na uroczystości rodzinne przynosi swoje jedzenie. Nie spróbuje np. zrobionej przez kogoś zupy, jeśli nie dowie się, skąd pochodzą warzywa i na jakiej wodzie były gotowane. Konsekwencją takich zachowań jest często odsuwanie się od znajomych, którzy zresztą zaczynają dostrzegać rys szaleństwa w jej zachowaniu.

Statystyki

Częstotliwość występowania ortoreksji zależy od regionu, wieku, płci. Badania pokazują, że w Polsce ortoreksja dotyczy głównie kobiet. Wśród pań chorujących na anoreksję prawie 40 procent ma objawy obsesji zdrowego jedzenia. Podczas gdy we Włoszech obsesyjne myśli o jedzeniu pojawiają się aż u 58 procent kobiet, w Hiszpanii – zaledwie u 1 procenta badanych. Największy problem z ortoreksją mają osoby studiujące. W USA problem dotyczy nawet 82% osób uczących się! Na Węgrzech – 57 procent studentów. Badania tureckie dodały zmienną w postaci kierunku studiów lub wykonywanego zawodu. Okazało się, że obsesja zdrowego jedzenia towarzyszy 44 procentom studentów medycyny, 46 procentom lekarzy rezydentów i 56 procentom artystów performerów. Austriackie badania pokazują, że ponad 12 procent dietetyczek ma objawy ortoreksji.

Leczenie

W leczeniu ortoreksji podstawą jest uzupełnienie braków witamin i mikroelementów. Ważna jest także wizyta u psychologa – chorzy nie żyją normalnie, ale trudno im to sobie uświadomić.

Kwestionariusz

Przykładowe pytania zawarte w kwestionariuszu to: Czy wybierając produkty spożywcze, kierujesz się troską o zdrowie? Czy myśli o jedzeniu niepokoją Cię dłużej niż trzy godziny dziennie?

W badaniu mającym na celu adaptację narzędzia udział wzięło 400 osób w wieku 18-35 lat, a jego wyniki zostały opublikowane na łamach międzynarodowego czasopisma naukowego „Eating and Weight Disorders – Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity”. Kwestionariusz pozwala ocenić, jakie czynniki są odpowiedzialne u danej osoby za ortoreksję. Ma on przyczynić się do szybszej pomocy chorym.

Profilaktyka

Jak w przypadku wszystkich zaburzeń, tak w przypadku ortoreksji, ważne jest szybkie dostrzeżenie zagrożenia, ocena możliwości zachorowania, diagnoza oraz podjęcie leczenia. Poniżej znajduje się krótki test, który pozwala pobieżnie ocenić swoje szanse na bycie ortorektykiem.

Czy grozi Ci ortoreksja?

Odpowiedz na pytania:

Czy planowanie posiłków i zakupy zajmują Ci więcej niż 3 godziny dziennie?
Czy już dziś rozmyślasz, co będziesz jadł/jadła jutro?
Czy kupiłeś/kupiłaś w tym roku co najmniej kilka książek o dietach?
Czy codziennie analizujesz, ile zwykle pochłonąłeś/pochłonęłaś kalorii?
Czy zwykle robisz zakupy w sklepach ekologicznych?
Czy zdarza Ci się unikać jakiejś imprezy z powodu niezdrowego menu?
Czy czujesz się winny/winna, gdy zjesz coś niezdrowego?
Czy lubisz jeść samotnie?

Jeśli odpowiedziałaś "tak" więcej niż pięć razy, skonsultuj się z psychologiem.

*Autor testu: Agnieszka Paczkowska. Psycholog absolwentka SWPS. Pracuje w nurcie Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach. Pomaga osobom z trudnościami związanymi z depresją, zaburzeniami nastroju, zaburzeniami lękowymi, nerwicą, problemami w życiu osobistymi i zawodowym oraz DDA. Współpracuje z Ośrodkiem Polana.