Kiedy lepiej nie wybaczać
- Szczegóły
- Utworzono: 14 sierpnia 2014
- Katarzyna Sanna
Akt wybaczenia jest uznawany za jeden z najbardziej heroicznych z wachlarza ludzkich zachowań. Czy jednak w każdej sytuacji przebaczenie jest mile widziane?
Wybaczanie jest takim procesem, w którym złe, nieprzyjemne emocje wobec krzywdziciela zostają zamienione na neutralne bądź pozytywne. Przebaczenie pozwala wyrwać się ze szponów przeszłości, może zwiększać poczucie wartości przebaczającego, a na pewno przywracać równowagę w odniesieniu do tego, co dzieje się tu i teraz, jak i spostrzegania przyszłości. Opłaca się wybaczać, gdyż wiele badań wskazuje na pozytywny związek między tendencją do przebaczania a zdrowiem psychicznym, fizycznym, dobrym samopoczuciem i zadowoleniem życia.
W relacjach partnerskich dzięki przebaczeniu oczyszcza się atmosfera konfliktu – uwalnia ono od urazy oraz poczucia winy, daje szansę na pojednanie oraz nadzieję, że relacja nie zostanie zerwana. Ponadto, ze względu na to, że jest to akt serdeczności wobec drugiej osoby, skłania do zachowań nastawionych na jego odwzajemnienie, tym samym prowadząc do pozytywnych następstw interpersonalnych. Można również przewrotnie powiedzieć, że wybaczając, gwarantujemy, że i nam będzie wybaczone. Akt przebaczania jest spostrzegany przez ludzi przede wszystkim jako zachowanie pozytywne, akt życzliwości czy uniesienia się ponad własne krzywdy. Czy jednak zawsze wybaczanie jest mile widziane?
Oczywiste jest, że wybaczenie ma tylko i wyłącznie sens, jeżeli w oczach krzywdziciela jego czyn wymaga takiego gestu. Reakcje na akt przebaczenia mogą być zróżnicowane i determinowane przez trzy czynniki: zagrożenie dla samooceny, zagrożenie dla sprawiedliwej wymiany oraz reaktancję. W zakresie samooceny wybaczenie może sprzyjać pojawianiu się u adresata poczucia życzliwości, zaufania, bycia ważnym. Z drugiej strony może również wywoływać wrażenie bycia upokarzanym, moralnie gorszym od przebaczającego. Odnosząc się do zasady wzajemności, wybaczenie może stanowić również zagrożenie dla sprawiedliwej wymiany. Jeżeli odpuścisz partnerowi drobne przewinienia, czy w przyszłości nie będziesz mógł i od niego oczekiwać przebaczenia, kiedy i Tobie powinie się noga? Pozytywne efekty wybaczania zdają się w takiej sytuacji niwelowane przez dodatkowe implikacje tej sytuacji - nie tylko odczuwamy poczucie winy z powodu wyrządzonej krzywdy, ale również nakaz odwdzięczenia się za okazaną nam życzliwość. Smak przebaczenia jest też zupełnie inny, gdy w zespół z nim nadchodzi prośba o wyświadczenie przysługi.
Badacze Eufrozyna Gruszecka oraz Jarosław Piorowski postanowili sprawdzić, w jaki sposób różne formy wybaczania wpływają na nadawanie im znaczenia oraz ich interpersonalne konsekwencje. W badaniu również testowano, jak wybaczenie lub jego brak wpłynie na skłonność badanych (krzywdzących) do spełniania próśb eksperymentatora. Zakładano, że w sytuacji wybaczania bezwarunkowego, czyli takiego, po którym nie proszono o przysługę, sympatia wobec eksperymentatora będzie większa w porównaniu do wybaczenia warunkowego.
Badania składały się z dwóch części. W pierwszej z nich grupa eksperymentalna oraz kontrolna miały za zadanie wypełnić komputerową sondę. W grupie eksperymentalnej jednak wprowadzono manipulację - po przekroczeniu 45 pytania pojawiał się komunikat „Przewerwij, Anuluj, Zakończ”. Naciśnięcie jakiegokolwiek przycisku na klawiaturze powodowało zamknięcie okna sondy. Badany informowany był, że eksperymentator utracił przez niego 19 wcześniej wypełnionych sond. Po zakończeniu badania eksperymentator części grupy eksperymentalnej powiedział, że mimo że utracił wszystkie dane, jakoś sobie poradzi, natomiast drugiej części, że przez ich błąd będzie musiał spędzić kolejny dzień na przeprowadzaniu kolejnych sond. Ostatnim etapem eksperymentu było poproszenie części grupy o rozprowadzenie petycji.
Osoby z grupy eksperymentalnej były bardziej uległe aniżeli osoby w grupie kontrolnej. Wbrew przewidywaniom autorów otrzymanie wybaczenia wcale nie zwiększyło tendencji do spełnienia jego prośby. Okazało się za to, że wybaczanie bezwarunkowe zwiększa sympatię wobec osoby wybaczającej. Eksperymentatora wybaczającego i proszącego o przysługę oceniano jako mniej sympatycznego niż niewybaczającego i proszącego o przysługę. Wybaczenie warunkowe może aktywować myślenie o akcie przebaczania jako próbie upokorzenie, okazania władzy. W przypadku eksperymentatora, który nie wybacza, a prosi o pomoc, badani mogli oceniać go jako bardziej sympatycznego, bo możliwość spełnienia jego prośby byłaby szansą na rehabilitację w jego oraz swoich oczach.
W drugim badaniu zastosowano tę samą metodę. Próbowano jednakże sprawdzić, jak różne formy będą wpływały na zmiany nastroju. Zakładano, że jego zmiany będą największe w scenariuszu wybaczenia bezwarunkowego oraz braku wybaczenia i braku prośby. Kierunek i wielkość zmian nastroju okazał się zgodny z przewidywaniami autorów. W scenariuszu wybaczenia bezwarunkowego nastrój podnosił się, natomiast w przypadku braku przebaczenia oraz możliwości rehabilitacji pogarszał się.
Powyższe badania wskazują, że wybaczanie jest zachowaniem pożądanym, jeżeli ma ono charakter bezwarunkowy. W przypadku gdy chcemy od kogoś coś uzyskać, lepiej nie wymawiać magicznych słów „wybaczam ci”, a raczej dać tej osobie możliwość zmazania swoich win poprzez czyny.
Artykuł ukazał się w: Psychologia Społeczna
Bądź na bieżąco! Zapisz się na nasz newsletter! (dodatkowo otrzymasz eBooka "Iluzje codzienności")
Komentarze