Czy warto prowadzić badania on-line?
- Szczegóły
- Utworzono: 02 października 2007
- Maciej Chabowski
Internet staje się ostatnimi czasy bardzo popularnym narzędziem prowadzenia różnego rodzaju badań naukowych. Psycholodzy, socjolodzy czy pedagodzy coraz częściej decydują się na przeprowadzanie badań za pośrednictwem sieci. Wśród specjalistów istnieje wiele różnych opinii na ten temat, a w literaturze metodologicznej nadal trudno odnaleźć bardziej wnikliwe prace próbujące zweryfikować taką strategię badawczą. Czy warto prowadzić badania on-line? O czym trzeba pamiętać decydując się na taką strategię zbierania danych?
Wobec narastającego zainteresowania tym tematem zdecydowaliśmy się poprosić o wypowiedź osobę, która zajmuje się nimi w swojej pracy naukowej. Rozmowę z Magdaleną Szpunar, socjologiem specjalizującym się w badaniach on-line, przeprowadził Maciej Chabowski.
Maciej Chabowski: Czy mogłaby Pani w paru zdaniach opisać System Zarządzania Badaniami? Czym różni się on od innych serwisów umożliwiających tego typu badania?
Magdalena Szpunar: eBadania umożliwiają przygotowanie i przeprowadzenie profesjonalnego badania ankietowego w Internecie. Nasz system pozwala edytować pytania kwestionariuszowe wszystkich typów (otwarte, zamknięte, skala, ranga, czy pytania filtrujące), realizację badania w sieci (pilotaż oraz badanie zasadnicze), a także załączanie raportów.
System jest unikalnym narzędziem, bowiem jako jedyny na rynku umożliwia eksport wyników badania do najpopularniejszych programów do statystycznej analizy danych (SPSS, Statistica, czy MS Excell). Twórcy serwisu oferują także pomoc w zakresie metodologii badań ankietowych, konstrukcji ankiety, a także analizy wyników. W odróżnieniu od serwisów oferujących przygotowanie prostej sondy w trzech krokach, staramy się nie wmawiać użytkownikom, że stworzenie ankiety jest banalnie proste. Dla osób nie posiadających wiedzy z zakresu metodologii badań empirycznych stworzyliśmy prosty „help” umożliwiający postawienie pierwszych kroków w badaniach kwestionariuszowych i skonstruowanie poprawnej ankiety. Ponadto pragnę nadmienić, że korzystanie z Badań jest całkowicie bezpłatne.
M.Ch.: Skąd pomysł utworzenia serwisu do prowadzenia badań naukowych za pośrednictwem Internetu?
M.Sz.: eBadania stworzyliśmy po to, by umożliwić wszystkim zainteresowanym (naukowcom, studentom, przedsiębiorcom) realizację badań online. Przy analizie i projektowaniu tej aplikacji uwzględniliśmy głównie socjologiczno-analityczne założenia. Narzędzie bazuje na standardach badań socjologicznych. Socjologom lub innym zaawansowanym badaczom (np. psychologom, pedagogom czy antropologom) oferujemy przygotowanie kwestionariusza zgodnie z regułami metodologicznymi obowiązującymi przy standardowych ankietach. Wyniki badań eksportowane są do pliku POR, dzięki czemu możliwa jest analiza w programach SPSS oraz Statistica. Prezentowana wersja jest ciągle rozwojowa (beta 2), dlatego zapraszamy użytkowników do testowania i zgłaszania ewentualnych propozycji i uwag.
M.Ch.: Dlaczego warto prowadzić badania kwestionariuszowe za pomocą Internetu? Jakie są zalety prowadzenia badań on-line?
M.Sz.: Ankietowe badania online są doskonałym sposobem na dotarcie do specyficznych grup respondentów, z którymi kontakt jest utrudniony bądź w ogóle niemożliwy. Kwestionariusze online świetnie sprawdzają się więc przy próbach celowych, gdzie interesuje nas określona kategoria respondentów, posiadająca pewne interesujące nas cechy np. niepełnosprawni, samotne matki, uczestnicy tematycznych grup dyskusyjnych, uczestnicy gier fabularnych. Internet w znaczący sposób ułatwia dotarcie do tych grup, gdzie jednostki skupione są wokół interesujących ich kwestii, wspólnych pasji i zainteresowań.
Wśród zalet związanych z realizacją badań online z pewnością należy wymienić: szybsze zbieranie danych, jak i szybki zwrot wypełnionych ankiet w pierwszych dniach po wysyłce, krótszy czas realizacji całego projektu badawczego (szybkie zbieranie danych, natychmiastowe i automatyczne ich prowadzenie), niższy koszt prowadzenia badań (eliminacja kosztu druku ankiet, opłat pocztowych, szkolenia ankieterów, ręcznego wprowadzania danych), wyższa jakość zebranych danych uzyskiwana dzięki redukcji błędu odpowiedzi (możliwość zastosowania mechanizmów wymuszających na respondencie pełne wypełnienie ankiety), redukcji błędów ludzkich, np. powstałych przy wprowadzeniu danych, redukcji efektów ankieterskich. Badania prowadzone w Internecie umożliwiają również otrzymanie wysokiego procentu zwrotu wypełnionych ankiet oraz umożliwiają wzbogacenie kwestionariusza o animowaną grafikę, elementy audio i wideo. Kwestionariusze online są również bardzo dogodne dla respondenta, który ma możliwość wypełnienia ich w dowolnej chwili, a badacz ma możliwość indywidualizacji kwestionariusza tj. dostosować go do różnych kategorii respondentów.
M.Ch.: Powyżej wspominaliśmy o zaletach, ale niemal każda strategia prowadzenia badań naukowych ma także swoje wady. Jakich utrudnień może spodziewać się osoba, która zdecyduje się na badania on-line? Jakie ograniczenia ma ta metoda?
M.Sz.: Z pewnością warto realizować badania kwestionariuszowe przy pomocy narzędzi do badań online, jednak musimy posiadać świadomość ograniczeń, które wiążą się z tego typu badaniami. Niestety, nie mamy możliwości ekstrapolować wyników uzyskanych na próbie internautów na całą populację Polaków, bowiem internauci stanowią specyficzną kategorię społeczną (są młodsi, lepiej wykształceni, mieszkają w większych miejscowościach). Aby niwelować problemy związane z reprezentatywnością danych, możemy stosować ważenie obserwacji, należy jednak pamiętać, iż w takim przypadku powinniśmy dysponować odpowiednio dużą próbą. Warto zatem badania prowadzone w Internecie traktować raczej w kategoriach eksploracyjnych niż opisowo-wyjaśniających. Aby uzyskiwać pełną odpowiedź na pytanie badawcze, dobrze jest stosować triangulację metod badawczych, co pozwala uzyskać szerszy kontekst badanego zjawiska. Osoby decydujące się na realizowanie badań w Internecie muszą mieć świadomość pewnych ograniczeń wiążących się z tą metodą tj. m.in. częstą samoselekcją respondentów (próba składa się głównie z ochotników, którzy zechcieli wziąć udział w badaniu), możliwością wielokrotnego udziału w badaniu tych samych osób, krótszym czasem koncentracji podczas uczestniczenia w badaniu online – zmęczenie respondenta następuje po ok. 25-30 pytaniach oraz obniżającym się w długim okresie realizacji badania odsetku wypełnień.
M.Ch.: Gdyby miała Pani porównać prowadzenie badań strategią on-line z tradycyjnymi badaniami bezpośrednimi (ankieter – uczestnik badania) to czy byłaby Pani w stanie ocenić, która z tych metod jest efektywniejsza?
M.Sz.: Na to pytanie nie można udzielić jednoocznej odpowiedzi, wszystko zależy od tego czego dotyczy nasze badanie i jaki jest jego charakter. W sytuacji, gdy nasz projekt badawczy przewiduje badanie kwestii drażliwych, czy wstydliwych dla respondenta, wtedy z pewnością łatwiej o uzyskanie szczerych i nieskrępowanych odpowiedzi właśnie w badaniu online. W sytuacji, gdy badanie dotyczy kwestii trudnych, mogących sprawić kłopot respondentowi, wymagających wyjaśnienia pewnych kwestii przez ankietera, wtedy z pewnością warto przeprowadzić badanie tradycyjną drogą.
M.Ch.: Jak widzi Pani dalsze perspektywy rozwojowe Systemu Zarządzania Badaniami?
M.Sz.: Mimo relatywnie krótkiego okresu funkcjonowania eBadania cieszą się coraz większą popularnością. Internauci chętnie korzystają z systemu i chwalą sobie jego funkcjonalność. Narzędzie jest ciągle rozwijane, w najbliższym czasie ukaże się kolejna wersja rozwojowa, zawierająca propozycje zgłaszane przez użytkowników.
M.Ch.: Czy mogłaby Pani podać kilka uwag praktycznych dotyczących prowadzenia badań on-line? O czym warto pamiętać i na co zwrócić szczególną uwagę przygotowując się do tego typu projektu?
M.Sz.: Przygotowywanie badań jest procesem złożonym (również badań online), wymagającym gruntownej wiedzy z zakresu metodologii, jak i metod badawczych. Osoba nie mająca styczności z badaniami społecznymi, nierzadko jest przekonana, że przygotowanie dobrej ankiety, to kwestia kilkunastu minut. Otóż nic bardziej mylnego! Niestety w społeczeństwie ciągle pokutuje błędne przekonanie, że „ankietkę” można zrobić w kwadrans, co nie wymaga żadnych specjalnych umiejętności. Sytuację potęguje fakt, że Internet obfituje w różnego rodzaju mini-sondy, które często są nazywane ankietami, a jednopytaniowa sonda nie badająca właściwie nic, nie ma nic wspólnego z rozbudowanym narzędziem badawczym, którego wykonanie powinien poprzedzać okres przygotowań, analiz i testów. Oczywiście można takie badanie przygotować nawet w kwadrans, ale o jakości i rzetelności uzyskanych w ten sposób wyników, nie trzeba chyba długo dyskutować. Najistotniejszą sprawą, jaką musimy sobie odpowiedzieć w momencie projektowania badania, jest określenie czego chcę się dowiedzieć? Na jakie pytanie chcę uzyskać odpowiedź? Jeśli dokładnie wiemy, co stanowi przedmiot naszego zainteresowania musimy odpowiedzieć sobie na pytanie w jaki sposób to zrobić? Inaczej mówiąc, jaka metoda, czy technika badawcza byłaby w naszym przypadku najodpowiedniejsza, byśmy mogli uzyskać jak najbardziej kompleksową odpowiedź na nurtujące nas pytanie.
Aby zwiększyć odsetek wypełnień w naszej ankiecie online powinniśmy: co najmniej 3-krotnie skontaktować się z naszym respondentem - począwszy od zapowiedzi wysłania ankiety, poprzez wysłanie kwestionariusza, aż do podziękowania za wypełnienie ankiety, personalizować kontakty z respondentem; w przypadku użycia list wysyłkowych nie ukazywać masowego charakteru wiadomości, stosować krótki list przewodni; wyjaśnić cel i metodologię badania, dobrze zacząć; kwestionariusz powinno rozpoczynać pytanie interesujące i łatwe, ograniczyć liczbę odpowiedzi w skali; do maksymalnie 5-6 pozycji. W razie jakichkolwiek pytań natury metodologicznej zachęcam do sięgnięcia do rozbudowanego systemu pomocy w serwisie eBadania.
M.Ch.: Dziękuję za rozmowę.
Magdalena Szpunar jest socjologiem, doktorantką Uniwersytetu Jagiellońskiego. Obecnie finalizuje pracę nad doktorantem na temat Społecznej przestrzeni Internetu. Jest autorką kilkudziesięciu artykułów oraz kilku projektów badawczych oraz współautorką Systemu Zarządzania Badaniami eBadania.pl. W roku akademickim 2006/2007 otrzymała stypendium Uniwersytetu Jagiellońskiego dla doktorantów za osiągnięcia naukowe. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół socjologii Internetu oraz metodologii badania Internetu.
Bądź na bieżąco! Zapisz się na nasz newsletter! (dodatkowo otrzymasz eBooka "Iluzje codzienności")
