Jak skuteczniej zaklinać rzeczywistość?

Szczegóły: Utworzono: 08 kwietnia 2014; dr Jarosław Kulbat

To, co myślimy o sobie, może wpływać na to, jak się zachowujemy i co czujemy. Dość oczywistym wydaje się więc oczekiwanie, że modyfikacja sposobu myślenia o sobie znajdzie odzwierciedlenie w pozostałych aspektach naszego funkcjonowania psychologicznego. Zmień swoje nastawienie – przekonują jedni, oczyść umysł z negatywnych myśli – przekonują ci sami. Czasem jednak do uzyskania spektakularnych efektów wystarczyć może nawet bardzo subtelna zmiana sposobu myślenia o sobie. Tak prosta, że aż trudno uwierzyć, że działa. A działa.

Gdy myślimy o tym, jacy jesteśmy, co czujemy, czy dokąd zmierzamy, posługujemy się słowami. To naturalne. Myślenie o sobie przychodzi nam z łatwością i na ogół nie zastanawiamy się nad tym, jak sposób formułowania tych myśli wpływa na kierunek naszego myślenia i, w konsekwencji, działania. Całkiem niedawno wpadł mi w ręce bardzo ciekawy artykuł opisujący przykład takiej zależności.

Ibrahim Senay, Dolores Albarracin i Kenji Noguchi (2010) zrealizowali serię badań, których celem była analiza wpływu prostej modyfikacji sposobu myślenia na motywację do wykonywania zadań. Zacznijmy od krótkiej demonstracji:
Wyobraź sobie proste zadanie, które polega na rozwiązywaniu anagramów. O co w tym chodzi? Widzisz jakieś słowo (np. MATA), a twoje zadanie polega na tym, żeby poprzestawiać w tym słowie litery tak, żeby otrzymać inne słowo (np. TAMA). I już. Łatwizna.

Wiesz, że będziesz rozwiązywał to zadanie za chwilę i myślisz o tym zadaniu, o tym, jak je rozwiązujesz. Jak możesz myśleć o tym zadaniu? Na wiele różnych sposobów, z których interesują nas dwa. Po pierwsze, możesz afirmować osiągnięcie celu i powtarzać: „Rozwiążę ten anagram”. Wielu speców od samorozwoju jest przekonanych, że takie zaklinanie rzeczywistości w zupełności wystarczy do tego, żeby nasze oczekiwania się spełniły. Po drugie, wyobraźmy sobie drugi scenariusz, w którym myślisz o nadchodzącym zadaniu, zadając sobie pytanie „Czy rozwiążę ten anagram?”. Różnica w myśleniu niby niewielka. Czy taka prosta interwencja robi różnicę? O tak. Badani, których proszono, żeby przed przystąpieniem do rozwiązywania anagramów przez minutę myśleli o zadaniu, posługując się pytaniami, rozwiązali więcej zadań niż badani z grupy, która myślała o zadaniu, posługując się zdaniem oznajmującym.
W kolejnym badaniu związek między myśleniem a rozwiązywaniem anagramów był zdecydowanie mniej oczywisty dla osób badanych niż w badaniu pierwszym. Otóż przed przystąpieniem do rozwiązywania 10 anagramów osoby badane poproszono o napisanie odręcznie 20 jednego z czterech słów lub fraz (1. „Will I”, 2. „I will”, 3. „I”, lub 4. „Will”), które prezentowano w poszczególnych grupach. Frazy te i słowa pojawiają się w kontekście myślenia o przyszłości, przy czym tylko jedna odzwierciedla przypuszczenie (pierwsza – „will I”). I okazało się, że badani z tej właśnie grupy rozwiązywali średnio niemal dwa razy więcej anagramów.

Zdaniem autorów, skuteczność zadawania pytań jest konsekwencją zmiany sposobu myślenia o sytuacji, w której się znaleźliśmy. Istota tej zmiany sprowadza się do tego, że cele naszego działania stają się bardziej dostępne poznawczo. Co w praktyce oznacza, że łatwiej przychodzą nam wtedy do głowy. W konsekwencji ich wpływ na wewnętrzną motywację do działania może być większy. Wzrost motywacji do działania widać wyraźnie w efektach tego działania. W przypadku omawianych badań była to liczba rozwiązanych anagramów. W prawdziwym życiu może to być cokolwiek, co może mieć dla nas znaczenie. I warto się tego trzymać.

Do czytania

Senay, I., Albarracín, D., & Noguchi, K. (2010). Motivating Goal-Directed Behavior Through Introspective Self-Talk The Role of the Interrogative Form of Simple Future Tense. Psychological Science, 21(4), 499-504.[pdf]