Odraczanie gratyfikacji vs motywacja w dążeniu do celu

Szczegóły

Utworzono: 14 stycznia 2009

Olaf Sawajner

Jednostka wybierając w fazie przeddziałaniowej cel, którego osiągnięcie jest odsunięte w czasie powinna podtrzymywać stopień motywacji w fazie wykonania. Badania Mischel’a i Ebbesen’a (Mischel i Ebbesen, 1970 za: Strelau, 2003) wykazały, że jednym ze sposobów jest odwracanie uwagi od gratyfikacji.

Badania wykazały, że koncentracja jednostki na gratyfikacji, która jest odsunięta w czasie, prowadzi do niecierpliwości, a często jest powodem przerwania działania. Natomiast odwrócenie uwagi od gratyfikacji może być dobrym sposobem wzmacniania motywacji do działania w wypadku planów długoterminowych (Strelau, 2003).

Z badań prof. Kofty (Kofta, 1979 za: Strelau, 2003) wynika, że inną skuteczną techniką podtrzymywania wytrwałości w działaniu może być skoncentrowanie uwagi danej jednostki na aspekcie poznawczym celu, tym samym odwracając jej uwagę od aspektu konsumpcyjnego. Ludzie stosują wiele mechanizmów intuicyjnie np. mechanizm segmentacji i zwielokrotnienia gratyfikacji (Łukaszewski, 1984). Jest to mechanizm, który znalazł doskonałe zastosowanie w metodykach zarządzania projektami (metodyki SACRUM, PRINCE 2, PMBOK) – szczególnie długoterminowymi. Polega on na rozbiciu długiej ścieżki prowadzącej do ostatecznego sukcesu na mniejsze odcinki, za których prawidłowe wykonanie jednostka lub zespół otrzymuje pewną ustaloną gratyfikację. Pełni to rolę mniejszych planów z bliską w czasie gratyfikacją połączonych w duży (długoterminowy) plan, na którego końcu jest cel nadrzędny. Uważam, że technika ta ma również pewne zastosowanie w Gospodarce Żetonowej, oraz systemach motywacyjnych dla dzieci.

Następnym stosowanym mechanizmem jest technika „magicznej połowy”, w której jednostka w długoterminowym planie działania szacuje połowę drogi w swoim planie. Gdy ją osiągnie dostaje częściową gratyfikację – dodatkowo buduje w sobie przekonanie, że teraz już ma połowę drogi za sobą i będzie już tylko z górki. Ostatnie dwie metody stworzyły technikę, którą obierają często osoby o bardzo dużych ambicjach, oraz słabej wytrwałości w działaniu (z tendencją do przerywania wykonywanego planu). Technika ta polega na wyborze jeszcze większego celu (jeszcze większego zaspokojenia pragnienia) niż ten, który chce osiągnąć jednostka. Przykładowo: gdy młody pracujący mężczyzna, zarabiający 3 tyś zł miesięcznie chce zarobić i kupić samochód za 40 000zł wybiera sobie za cel kupno samochodu za kwotę 80 000zł. Wówczas nawet gdy przerwie swoje działanie w połowie i zrezygnuje z „większego” celu uzyskuje zaspokojenie swoich początkowych pragnień. W tej technice jednak należy posiłkować się wcześniej przedstawionymi metodami, by rezygnacja z działania nie nastąpiła zbyt szybko.

Jack Brehm (Brehm, 1966 za: Strelau, 2003) dowiódł w swoich badaniach, że jakiekolwiek próby ograniczenia swobody wyboru jednostki wykonującej plan z gratyfikacją odsuniętą w czasie rodzą opór. Opór natomiast prowadzi do zaniechania realizacji planu gdy tylko nadarzy się ku temu okazja. Brehm uważa, że świadomość możliwości wyboru co do kontynuacji lub zaniechania działania podczas fazy wykonywania może być istotnym czynnikiem mającym pozytywny wpływ na wytrwałość jednostki w działaniu.

Drugim istotnym czynnikiem decydującym o kontynuacji lub przerwaniu działania jest informacja zwrotna dla jednostki na temat wyników (Strelau, 2003). Jeżeli jednostka nie otrzymuje informacji o postępach, redukuje swoją wytrwałość – tylko jedna osoba, jak mówi mitologia robiła inaczej – Syzyf. Informacja o postępach w wykonywanym planie zwiększa motywację do kontynuacji działania (Łukaszewski, 1973; Strelau, 2003).