Odraczanie gratyfikacji vs motywacja w dążeniu do celu

Szczegóły

Utworzono: 14 stycznia 2009

Olaf Sawajner

Dlaczego jedni ludzie potrafią miesiącami siedzieć w zamknięciu i pisać wielkie dzieła, komponować czy tworzyć zaawansowane animacje, drudzy zaś pomimo zasobów, które umożliwiłyby im napisanie bestsellera, czy też stworzenie animacji na miarę Katedry – rezygnują po paru tygodniach? Co decyduje, że część z tych osób jest w stanie zaryzykować i odroczyć gratyfikacje w czasie? Jakie techniki mogą pomóc w osiągnięciu długoterminowych celów?

U podstaw tych pytań leżą mechanizmy motywacyjne, w tej pracy postaram się przedstawić wpływ odsunięcia w czasie przysłowiowej marchewki na naszą motywację. Przedstawię również techniki, które mają za zadanie podtrzymać motywację w dążeniu do długoterminowego celu.

Na poziomie zachowania motywacja nie dotyczy jednego, czy dwóch elementów, a pewnego zbioru, który jest kluczem do odniesienia sukcesu. W pierwszej kolejności wyróżniamy uruchomienie zachowania, które jest ukierunkowane na cel.

Drugim etapem jest podtrzymywanie aktywności ukierunkowanej na cel w planie długoterminowym (gdy gratyfikacja jest odsunięta w czasie). Na tym etapie bardzo istotnym elementem są techniki pomagające utrzymać obraną ścieżkę do celu – w tym miejscu pojawia się pierwszy problem związany z zaniechaniem czynności (realizacją planu) prowadzących do osiągnięcia sukcesu. Dzieje się tak często pomimo możliwości osiągnięcia celu.

Ostatnim elementem jest zakończenie działania nastawionego na cel – może być to spowodowane przekierowaniem dotychczasowej aktywności pod wpływem dystraktorów (np. innych atrakcyjnych alternatyw dla danej jednostki) na inny cel.

Najważniejszym z wymienionych elementów w przypadku planów długoterminowych jest podtrzymywanie aktywności i wytrwałość w działaniu. W przypadku odsuniętej w czasie gratyfikacji napięcie motywacji musi być podtrzymywane przez długi okres czasu. Zazwyczaj ludzie są bardziej skłonni do zaniechania działania, gdy nie widzą „marchewki”, która przypomina im o tym, że cel jest blisko. Podczas odsuniętego celu na linii czasu, ludzie zmuszeni są do ponoszenia dużych kosztów psychologicznych, zanim dotrą do namacalnego celu, który obrali.

Peter Gollwitzer (1996) przyjmuje, że sformułowanie pragnień jest zarówno początkiem i końcem drogi do osiągnięcia zamierzonego celu. Gollwitzer wyróżnia cztery etapy działania (Peter Gollwitzer, 1996 za: Strelau, 2003):

1. Faza przeddecyzyjna – na tym etapie dana osoba wybiera ze zbioru pragnień to, na którym się skupi, do którego osiągnięcia/zaspokojenia będzie dążyć.
2. Faza przeddziałaniowa – jest to etap kreacji planu osiągnięcia zamierzonego celu (zaspokojenia pragnienia). Na tym poziomie jednostka skupia się na odpowiedziach na pytania, które pomogą jej stworzyć jasny plan działania (co muszę zrobić? Gdzie? Kiedy? Jak długo? Itp.).
3. Faza wykonania – to rozpoczęcie działania jednostki zgodnie z obranym planem w fazie przeddziałaniowej. Faza wykonania kończy się obserwacją skutków wynikających z zakończenia działania.
4. Faza podziałaniowa – w tym ostatnim etapie jednostka ocenia rezultaty swojego wyniku i jego skutki. Jednostka decyduje czy cel został zrealizowany i w jakim stopniu, oraz staje przed decyzją, czy musi określić kolejny cel.