Dlaczego wierzymy w nieprawdziwe informacje?
- Szczegóły
- Utworzono: 22 czerwca 2017
- Aleksandra Lągawa
Media społecznościowe i portale internetowe są zalewane informacjami. Wśród tych prawdziwych, kryją się fałszywe, tzw. fake news. Co gorsze, wiele osób ślepo w nie wierzy. Dlaczego tak się dzieje i w jaki sposób można chronić się przed dezinformacją?
Internet otworzył nam okno na świat, pokazał spektrum możliwości, o jakich sto lat temu ludzkość nawet nie marzyła. Wśród szans, które daje nam sieć, kryją się również zagrożenia. Nigdy wcześniej nie posiadaliśmy dostępu do tak dużej ilości informacji oraz nie były nam one dostarczane tak często jak teraz. W czasach, kiedy serwisy oferujące treści powstają jak grzyby po deszczu, a niemal każdy może publikować informacje, jesteśmy narażeni na obniżenie jakości otrzymywanych treści oraz bombardowanie tymi nieprawdziwymi.
Dlaczego ludzie tworzą nieprawdziwe informacje? Według badań BuzzFeed News, w 2016 roku dwie trzecie dezinformacji na amerykańskich stronach internetowych było rozpowszechnianych po to, by osiągnąć polityczną korzyść lub zysk. Motywami upubliczniania pozostałych nieprawdziwych treści były powody ideologiczne lub własna satysfakcja.
Choć ilość nieprawdziwych informacji wzrosła w ostatnim czasie, nie jest to zjawisko nowe. W 1825 roku New York Sun informował o odkryciu życia na Księżycu przez brytyjskiego astronautę. 25 lat później media w Stanach Zjednoczonych informowały o zamiarze przyłączenia się południowych stanów do Meksyku. Wówczas dostęp do informacji był ograniczony. W obecnych czasach fake newsy rozprzestrzeniają się z prędkością światła. Wiele osób w ciemno udostępnia treści od swoich znajomych na Facebooku. Bez żadnej refleksji uznają za prawdę nawet najbardziej kontrowersyjne newsy. Dlaczego? Odpowiedzi można szukać w badaniach naukowych, które powstały w ostatnich latach.
Gniew, który przysłania racjonalne myślenie
W 2015 roku grupa naukowców z University of Michigan udowodniła, że przyczyną wiary ludzi w fałszywe informacje są emocje. Do badania zaproszono osoby o różnych poglądach politycznych. Poproszono je o napisanie krótkiego tekstu dotyczącego kary śmierci oraz reformy imigracyjnej. Emocje badanych były różne – jedna grupa poczuła lęk, druga gniew. W kolejnym kroku podano uczestnikom badań nieprawdziwą informację. Ci, którzy odczuwali gniew, mieli większą skłonność do uwierzenia w nieprawdziwą informację związaną z ich poglądami. Badani, którzy czuli lęk, podeszli do przedstawionej informacji z refleksją, analizowali ją.
Moc szczegółów
Naukowcy z Cambridge University w 2017 roku również sprawdzali, dlaczego ludzie ufają nieprawdziwym informacjom. Grupę badanych osób podzielono na dwie części, podając informację związaną ze zmianami klimatycznymi. Pierwsza z nich dowiedziała się, że według 97 procent naukowców działalność człowieka wpływa na zmiany klimatyczne. Była to prawda. Drugiej grupie przekazano tekst zawierający fake news, że poczynania człowieka w żaden sposób nie pogarszają klimatu. Do informacji dołączono nieprawdziwe pismo z podpisami 31 tysięcy naukowców.
W pierwszej grupie 20 procent więcej badanych zgodziło się z opinią, że do zmian klimatycznych przyczynia się działalność człowieka. Z kolei w drugiej grupie 9 procent uwierzyło, że człowiek ma negatywny wpływ na klimat. Następnie naukowcy przystąpili do drugiej części badania. Do pierwszej informacji dodali, że aktywiści chcą udowodnić, że działalność człowieka nie ma wpływu na środowisko. Do tekstu dla drugiej grupy dorzucono fałszywe nazwiska naukowców potwierdzających tezę, a także dodano nieprawdziwe wykresy.
Wykazano, że większe nagromadzenie nieprawdziwych informacji i szczegółów w piśmie naukowców spowodowało, że badani zaczęli wierzyć w rzetelność tekstu. Naukowcy, którzy przeprowadzali eksperyment, zwracają uwagę, że jest to bardzo istotny wniosek. Robert Cialdini, profesor psychologii Uniwersytetu Stanowego w Arizonie zwrócił uwagę na tzw. regułę autorytetu. Polega ona na większej skłonności do zaufania osobom uważanym za autorytety. Podobnie jest w przypadku nieprawdziwych informacji – im więcej mediów (w tym tytułów uznawanych za opiniotwórcze) rozpowszchnia nieprawdziwą informację, tym więcej osób w nią uwierzy, nie poddając krytycznemu myśleniu.
Jak się bronić przed dezinformacją?
Podstawą przy weryfikacji informacji jest krytyczne myślenie oraz nabranie zwyczaju fact-checkingu, czyli sprawdzania informacji. W weryfikacji danych pomoże korzystanie z serwisów demaskujących nieprawdziwe treści, takich jak snopes.com, fakenewswatch.com czy redflagnews.com. Pomogły one m.in. w wyjaśnieniu sprawy niebieskiego wieloryba. Warto również zwracać uwagę na styl informacji. Im więcej jest w niej agresji, wykrzykników czy wielkich liter, prawdopodobieństwo kłamstwa wzrasta.
Osoby zaangażowane w walkę z fake newsami, mogą w mediach społecznościowych zgłaszać treści zawierające nieprawdziwe informacje. Aby zrobić to na Facebooku, wystarczy rozwinąć menu w prawym górnym rogu postu i wybrać opcję "Zgłoś post". Dzięki zaznaczeniu, że post zawiera nieprawdziwe informacje, dowie się o nich algorytm Facebooka i administratorzy serwisu bliżej przyjrzą się sprawie.
Podsumowując, w dobie mediów społecznościowych i zalewania internetu rozmaitymi informacjami, pojawia się wiele nieprawdziwych informacji. Kluczową bronią w walce z nimi jest krytyczne myślenie, rozpatrywanie zjawisk z wielu punktów widzenia oraz rozważanie argumentów za i przeciw. Myślenie skoncentrowane na logicznym wnioskowaniu może być tym, dzięki czemu uda się nie wpaść w sieć fake news.
Źródła:
Weeks Brian E. „Emotions, Partisanship, and Misperceptions: How Anger and Anxiety Moderate the Effect of Partisan Bias on Susceptibility to Political Misinformation.” Journal of Communication 65.4 (2015)
Cialdini R., "Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka"
Bądź na bieżąco! Zapisz się na nasz newsletter! (dodatkowo otrzymasz eBooka "Iluzje codzienności")
