Palisz? To posłuchaj...
- Szczegóły
- Utworzono: 26 sierpnia 2016
- Aleksandra Dymanus - Gaudyn
Palenie tytoniu jest znaczącym problemem w Turcji, podobnie jak w wielu innych krajach. Obok takich form konsumpcji jak shisha i cygara, papierosy są najbardziej powszechne.
Palenie jest światowym problemem, który zagraża zdrowiu ludzi – wzrastają wówczas choroby układu krążenia, nowotwory i choroby układu oddechowego, które mają najwyższy wskaźnik śmiertelności. Ponieważ papierosy powodują śmierć ponad 5 milionów ludzi każdego roku i szacuje się, że będzie ona przekraczać 8 milionów w roku 2030 (Światowa Organizacja Zdrowia, 2008). W Turcji ponad (100.000) sto tysięcy ludzi umiera z powodu chorób związanych z paleniem, a szacuje się, że do roku 2030 osiągnie (240.000) dwieście czterdzieści tysięcy ludzi.
Teoria planowanego zachowania (TPB)
Ludzie zaczynają palić zwykle w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania. W badaniu wykazano, że 71% palaczy w grupie wiekowej 30-39 lat zaczęło palić w 18 roku życia i nawet wcześniej. Liczba palaczy, którzy rozpoczęli w późniejszym wieku, jest raczej niska. Im wcześniej ktoś zaczyna palić, tym większe ryzyko, że ta osoba staje się uzależniona. Palenie w młodym wieku zwiększa ryzyko problemów zdrowotnych, zarówno w dzieciństwie, okresie dojrzewania, jak i również w późniejszych latach. Dlatego badania koncentrujące się na zapobieganiu rozpoczęcia palenia przez dzieci i młodzież lub badania mające na celu pomóc ludziom rzucić palenie są jednymi z najskuteczniejszych sposobów walki z paleniem. W celu uniknięcia zachowań palaczy należy dokładnie zbadać przyczyny takiego zachowania. W tym badaniu zachowanie palaczy wśród uczniów szkół średnich zostało zbadane w ramach teorii planowanego zachowania (theory of planned behavior - TPB) autorstwa I. Ajzena.
Głównym konstruktem teorii planowego zachowania jest intencja behawioralna. Odzwierciedla ona gotowość jednostki do zaangażowania się w określone działanie. Intencja behawioralna reprezentuje motywacyjne czynniki wpływające na zachowanie jednostki – im jest ona silniejsza, tym bardziej prawdopodobne jest zaangażowanie się w daną czynność.
Na podstawie badań przeprowadzonych na 3783 uczniach w wieku 14-19 lat, uczęszczających do różnych szkół średnich w Ankarze (miasto w środkowej Turcji) stwierdzono , że 3062 studentów nie pali, a 721 z nich pali w różnym stopniu. Studentom zadano pytanie, jak oceniają swoje możliwości, aby stać się palaczem – 3062 osób niepalących wskazało, że nie ma tendencji do rozpoczęcia palenia w przyszłości. Kolejne 721 osób palących wskazało w różnym stopniu tendencję do dalszego palenia w przyszłości. Jednakże gdy średnia intencji była brana pod uwagę, widać było, że na ogół intencja studentów, by palić nałogowo, jest raczej niska.
Następne wyniki pokazują, że przekonania behawioralne uczniów skupiają się na efektach biologicznych związanych z paleniem. „Wzrost ryzyka zachorowania na raka” jest najczęściej związany z wynikiem zachowania osób palących. Ponadto studenci mają świadomość, że palenie powoduje poważne problemy zdrowotne i estetyczne, takie jak „cierpienie z powodu duszności”, „coraz bardziej żółte zęby”, „pogorszenie stanu zdrowia” i „powoduje śmierć”. Uważa się, że te obawy wynikają z informacji na temat skutków palenia papierosów znajdujących się w nośniku. Wiadomo, że wiedza jest ważnym czynnikiem, który wpływa na nastawienie, odgrywa ważną rolę w kształtowaniu postaw i zachowań. Zwłaszcza jeśli chodzi o zachowania związane z naszym zdrowiem. Zachowanie studentów-palaczy jest ściśle związane z zakresem ich wiedzy o możliwych wynikach ich zachowania. Ci, którzy zaczynają palić w bardzo młodym wieku, tak naprawdę nie są świadomi ryzyka związanego z paleniem, a nawet jeśli są im znane zagrożenia, młodzi ludzie tak naprawdę nie są w stanie naprawdę zrozumieć tej wiedzy. Wyniki uzyskane w tym modelu badania wskazują, że jeśli studenci posiadają wiedzę na temat szkodliwości palenia, będą rozwijać negatywny stosunek do palenia.
Stwierdzono również, że subiektywne normy mają słaby wpływ na intencje uczniów, by palić. Chociaż efekt subiektywnej normy jest niski, można powiedzieć, że poglądy przyjaciół, dziewczyny/chłopaka czy rodziców są w dalszym ciągu na pierwszym planie. W innych badaniach okazuje się, że najbliższa rodzina ma istotny wpływ na zachowania osób palących, w szczególności że środowisko społeczne często bardzo mocno wpływa na zachowania danej osoby w okresie dojrzewania. Jednak w tym badaniu okazuje się, że jest zupełnie na odwrót. Uważa się, że zachowania młodych ludzi wiążą się z takimi emocjami, jak poczucie bycia niezależnym, zbuntowanym i jak się okazuje – ich własne decyzje są bardziej skuteczne niż kogokolwiek innego.
Wyniki badań pokazują, że najbardziej determinującym wymiarem zachowań młodych palaczy jest postawa, i że subiektywne normy i postrzegana kontrola zachowań nie są ważnymi mechanizmami, które decydują o ich zachowaniu względem palenia. Tak więc, biorąc pod uwagę, że nastawienie jest wyznacznikiem zachowań, przygotowywanie programów i środków zapobiegawczych przeciwko paleniu jest ważne dla coraz bardziej skutecznych rezultatów. Pozycje związane z zachowaniami w modelu pokazują, że gdy uczniowie wiedzą o niebezpiecznych skutkach palenia, będą rozwijać negatywny stosunek do palenia. Tak więc zwiększenie liczby kampanii antynikotynowych w mediach i dostarczanie podobnych badań w programach szkolnych będzie skuteczne w przygotowaniu uczniów do życia bez palenia. Dzięki takim działaniom w ramach programów edukacyjnych wzrośnie świadomość uczniów o zagrożeniach związanych z paleniem, a w zamian będzie ono korzystne dla społeczności, opieki zdrowotnej, a tym samym jego funkcjonalności. W związku z tym wyniki badań wskazują na potrzebę podjęcia środków zapobiegawczych oraz potrzebę opracowania programów ukierunkowanych na postawy uczniów.
Na podstawie:
-
Dilek Sultan Acarli, Melek Yaman Kasap, Explanation of high school students’ smoking behavior: A structural equation model approach with the theory of planned behavior. Journal of Baltic Science Education, Vol. 14, No. 2, 2015.
Bądź na bieżąco! Zapisz się na nasz newsletter! (dodatkowo otrzymasz eBooka "Iluzje codzienności")
