Na stare lata za młode zapłata
- Szczegóły
- Utworzono: 23 lutego 2015
- Katarzyna Sanna
Czy istnieje eliksir młodości? Czy można zadbać o siebie, żeby na stare late cieszyć się nie tylko zdrowiem fizycznym, ale również psychicznym? Badania holenderskich badaczy pokazują, że ważne jest nie tylko ćwiczenie umysłu, ale pozostawanie w relacjach z innymi ludźmi.
Dziarski dziadek
Antoni Huczyński ma ponad 90 lat, a niejeden 30- czy 40-latek pozazdrościłby mu sprawności fizycznej i psychicznej. Dziarski dziadek, dzięki propagowaniu aktywności fizycznej bez barier wiekowych, zdobył dużą popularność w mediach. Nie tylko stanął w szranki z Ewą Chodakowską, ale również wydał ostatnio książkę. Rola starszych ludzi w społeczeństwie radykalnie się zmieniła na przestrzeni ostatnich parudziesięciu lat. Kiedyś traktowani jako mentorzy rodziny, dzisiaj są często marginalizowani, spostrzegani przez swoich najbliższych jako balast, głównie ze względu na ograniczenia sprawności ruchowej i psychicznej. Przykłady takie jak Aleksandra Doby, który w tym roku zdobył nagrodę Podróżnika Roku National Geographic, czy Haliny Herman, która po 90. wybrała się w podróż na Syberię, są tylko wyjątkami potwierdzającymi regułę, że większość osób starszych ostatnie lata swojego życia spędza w stagnacji.
Na szczęście coraz większa staje się świadomość, że aktywność społeczna, fizyczna, psychiczna oraz społeczna zwiększają dobrostan osób starszych, o czym świadczyć może spot telewizyjny, przygotowany przez jeden z bardziej popularnych banków, przedstawiający inicjatywę społeczną na rzecz aktywizacji emerytów. Na fanpage'u Projektu można przeczytać, że jest to spółdzielnia Seniorów, którzy zrzeszają się, żeby działać i zmieniać świat. Ich celem jest „szmal i kolektywizacja starości”:
W ławce i na boisku
W literaturze „dobre starzenie się” jest definiowane jako proces uwzględniający trzy komponenty 1) brak chorób i niedołężności, 2) wysoka aktywność fizyczna i psychiczna 3) zaangażowanie w życie społeczne. W Polsce działa obecnie 500 Uniwersytetów Trzeciego Wieku, które skupia ponad 150 tysięcy słuchaczy! Ewidentnie Seniorzy chcą się uczyć, ale nie tylko. Uniwersytety Trzeciego Wieku to nie jedynie miejsca, gdzie zdobywa się wiedzę, ale przede wszystkim centra spotkań seniorów. I zdaje się, że to właśnie czynnik społeczny, możliwość wyjścia z domu, poznania czegoś nowego, ale również zaoferowania swoich umiejętności innym, ma dobroczynny wpływ na funkcjonowanie osób starszych. Niektórzy autorzy (np. Manfred Spitzer w książce Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu) postulują nawet, że nie aż tak ważne jest ćwiczenie mózgu na przykład poprzez rozwiązywanie krzyżówek, a przebywanie wśród ludzi i wchodzenie z nimi w interakcje. Równie ważna w życiu seniorów jest aktywność fizyczna, o czym niestety często zapominają, zaszywając się w fotelu przed telewizorem. Ludzki mózg wraz z wiekiem kurczy się, powodując związane z wiekiem problemy z pamięcią, orientacją, szybkością i giętkością myślenia. Nie oznacza to jednak, że z upływem czasu zmniejsza się plastyczność mózgu, czyli zdolność tkanki nerwowej do tworzenia nowych połączeń. Większa aktywność u seniorów pobudza mózg do tego, żeby nadrabiał straty, budując nowe ścieżki neuronalne. Starsi ludzie, którzy ćwiczą, charakteryzują ogólnie lepszym funkcjonowaniem mózgu, mniejszym zanikiem kory mózgowej, lepszym funkcjonowaniem poznawczym. Szczególnie czułymi na oddziaływanie aktywności fizycznej rejonami mózgu są okolice kory czołowej oraz hipokampu. Co ważne, kompetencje mózgu do stałej restrukturalizacji nabywamy przez całe życie. Prawdą jest zatem powiedzenie, że w zdrowym ciele zdrowy duch, niezależnie od wieku!
Czy starość da się zawrócić?
Oczywiście, naiwne byłoby stwierdzenie, że poprzez aktywność fizyczną, społeczną czy intelektualną uda nam się zatrzymać czas. Różnimy się między sobą właściwie na każdej płaszczyźnie, w zakresie cech temperamentu, osobowościowych, rozwojowych, kontekstu rodzinnego, sytuacji ekonomicznej. Wszystkie te elementy wpływają na to, w jaki sposób patrzymy na starość i jak się w związku z nią zachowujemy. Australijscy oraz amerykańscy badacze postanowili wytypować, jakie cechy osób starszych sprzyjają lepszemu starzeniu się. Pod uwagę brano rodzaj aktywności, poziom funkcjonowania poznawczego oraz wiek. Wskazano czynniki analizowano w odniesieniu do relacji pomiędzy zaangażowaniem w różnego rodzaju aktywności (społeczne bądź związane ze sportem) a zdolnościami poznawczymi (szybkością spostrzegania, poziomem działania pamięci epizodycznej) w grupie starszych osób, których obserwowano aż przez 15 lat. Wyniki badań przede wszystkim dowiodły, że istnieje pozytywna relacja pomiędzy szeroko rozumianą aktywnością a funkcjonowaniem społecznym u osób starszych. Innymi słowy - sport czy przebywanie wśród ludzi pozytywnie wpływają na jakość życia oraz wydolność psychiczną seniorów. Badacze odkryli również, że zaangażowanie w pewne specyficzne aktywności sprzyja zachowaniu różnych funkcji poznawczych. Na przykład wśród seniorów, którzy głównie ćwiczyli się przez lata w zadaniach umysłowych, stwierdzono lepszą szybkość spostrzegania, natomiast ci, którzy przede wszystkim angażowali się w relacje z innymi, mieli lepszą pamięć epizodyczną. Rozwiązywanie na przykład krzyżówek „ćwiczy” mózg i sprzyja tworzeniu się nowych połączeń synaptycznych, zwiększa przepływ krwi w mózgu, a nawet wydajność połączeń neuronalnych. Wyniki badań uwydatniają, że dla lepszego stanu umysłowego szczególnie wartościowe są relacje społeczne w mniejszych grupach. Uważa się, że oprócz zaangażowania innych procesów poznawczych bardzo ważne jest istnienie wsparcia emocjonalnego łatwiej dostępnego w małych grupach.
Z pewnością nie ma leku na starzenie się, bo jest ono częścią życia. Można jednak zadbać, aby nawet na późniejszym etapie życia czerpać radość. Warto angażować seniorów na wszystkich możliwych płaszczyznach funkcjonowania społecznego i nie odmawiać im prawowitego i zasłużonego miejsc w społeczeństwie. W końcu i nas czeka jesień życia.
Na podstawie:
-
Spitzer M. Cyfrowa Demencja. Jak pozbawiamy rozumu siebie i dzieci. Wydawnictwo Doba Literaatura
-
Erickson KI, Gildengers AG, Butters MA. Physical activity and brain plasticity in late adulthood. Dialogues Clin Neurosci. 2013 Mar; 15(1): 99–108.
-
Bielak AA, Gerstorf D , Anstey KJ , Luszcz MA .Longitudinal associations between activity and cognition vary by age, activity type, and cognitive domain. Psychology and Aging ,2014, Vol. 29, No. 4, 863– 872
Bądź na bieżąco! Zapisz się na nasz newsletter! (dodatkowo otrzymasz eBooka "Iluzje codzienności")
