Pajęcza sieć myśli
- Szczegóły
- Utworzono: 26 marca 2014
- Kamila Pasek
Człowiek jako istota społeczna zdaje się być nieodłącznym elementem sieci, które sam tworzy. Aby dobrze odnaleźć się w społeczeństwie, istota ludzka buduje sieci znajomych, relacji, sprzedaży itd., podobnie działa jej umysł...
Wyobraźmy sobie małego, rozkosznego kotka, który bawi się nieopodal gorącego pieca. Nie chcemy, by się oparzył. Prawdopodobnie kociak nie dotknie gorącego pieca, ale stanie się to dopiero po pierwszym nieprzyjemnym doświadczeniu; otrzymanie cennej wskazówki: „gorące”, wymaga przynajmniej jednego nieprzyjemnego doświadczenia kotka z piecem. Idąc dalej, równie rozkoszne dziecko prawdopodobnie nie zbliży się do pieca, gdy uprzednio otrzyma werbalną wskazówkę „Uważaj, gorące, aua!”. Skąd taka różnica? Otóż zgodnie z koncepcją RTF, teorii ram relacyjnych (Relational frame theory;zaproponowanej przez Hayesa, Barnesa-Holmesa i Rocha), zachowanie człowieka regulowane jest poprzez sieci wzajemnych relacji, pomiędzy zdarzeniami, rzeczami, symbolami, osobami itd. Ramy relacyjne, bo o nich mowa, mogą określać stosunek przestrzenny: „blisko”, czas i przyczynę: „przed i po”; wyróżnia się też ramy koordynacyjne: „taki sam jak”, ramy porównawcze i ewaluacyjne: „większy niż” oraz deiktyczne: „ ja- ty”. Wspomniane ramy tworzą rdzeń języka i poznania człowieka, dzięki nim istota ludzka może uczyć się bez konieczności bezpośredniego doświadczenia. Co ciekawe, już niemowlęta potrafią sukcesywnie tworzyć sieć odwróconych relacji. Kiedy pokażemy dziecku rysunek kotka i nauczymy je, że kotek wydaje dźwięk „miau”, dziecko kiedy ponownie zobaczy rysunek i usłyszy pytanie „Jak robi kotek?”, wyda dźwięk „miau”, ale też po usłyszeniu „miau” wskaże na rysunku kotka, nie pieska. Tylko człowiek jest w stanie dokonać podobnej operacji, nawet przyuczone językowo szympansy nie zdają tego testu.
W trakcie procesu myślenia ludzie arbitralnie odnoszą wydarzenia do siebie, nadając zdarzeniom i rzeczom pewną symbolikę, dzięki czemu w umysłach ludzkich tworzy się sieć wzajemnych relacji, na bieżąco generowanej i rozbudowywanej przez umysł. Zdolność ta stanowi dla człowieka ogromny ewolucyjny atut, pozwala bowiem na świadomą analizę środowiska, wysnuwanie wniosków, tworzenie narzędzi, sztuki, skomplikowanych konstrukcji itd. Poniekąd zdolność ta jest gwarantem wysokiej pozycji człowieka w świecie zwierząt.
Przykładowo, wyobraźmy sobie, że zostaliśmy zamknięci w pokoju z jednym oknem i drzwiami, nie mamy klucza, ale mamy określone narzędzia i 4 minut, by z tego pokoju się wydostać. Zapewne już wyobrażacie sobie, od czego byście rozpoczęli swoje działanie... Ludzki umysł tworzy plan działania, zanim ciało podejmie próbę wyzwolenia się z pokoju. Reguła: „najpierw pomyśl, potem wykonaj” wydaje się działać tutaj automatycznie.
Podsumowując, myślenie relacyjne pozwala jednostce ludzkiej na sprawne funkcjonowanie w świecie. Jednak – jak wskazują najnowsze doniesienia – sposób funkcjonowania ludzkiego umysłu może stanowić dla człowieka źródło różnego rodzaju pułapek, będących przyczyną bólu psychicznego oraz cierpienia. Dlatego warto uważnie przyglądać się własnym myślom, a nie tylko analizować świat z ich perspektywy. Ludzki umysł, choć jest bardzo przydatnym narzędziem, potrafi płatać figle...
Więcej
- Hayes, S., C., Smith, S. (2014). W pułapce myśli. Jak skutecznie poradzić sobie z depresją, stresem i lękiem. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
- Hayes, S.C, Barnes- Holmes, D., Roche, B. (red.). (2001). Relational frame theory: A post- Skinnerian account of human language and cognition. New York: Plenum Press.
Bądź na bieżąco! Zapisz się na nasz newsletter! (dodatkowo otrzymasz eBooka "Iluzje codzienności")
