Problemy akulturacji imigrantek w Stanach Zjednoczonych

Szczegóły: Utworzono: 24 marca 2008; Valentyna Guminska

Jedną z głównych przyczyn migracji ludzi było dążenie do poprawy bytu. Także dziś główny strumień wędrówek płynie z krajów mniej rozwiniętych do wysoko rozwiniętych, z krajów mniej demokratycznych lub niedemokratycznych do chroniących prawa człowieka. Jednak w nowym państwie czeka na imigranta dużo trudności o charakterze społecznym i indywidualnym. Problemy adaptacyjne są właściwe każdemu imigrantowi. Negocjacja, dialog, integracja, przyjazny stosunek, pomoc i współpraca, bądź przeciwnie - rywalizacja, wrogość, niechęć, brak akceptacji, konflikt i dominacja jednej osoby lub grupy nad innymi. Na podstawie przeglądów badań przedstawiam niektóre problemy, z którymi spotykają się właśnie imigrantki, ze szczególnym akcentem na kobiety z byłego Związku Radzieckiego, w procesie akulturacji w nowym państwie zamieszkania.

Problem imigracji w USA

Statua

Społeczeństwo amerykańskie posiada wieloetniczny, wielowyznaniowy, wielorasowy charakter. Stąd określa się je mianem społeczeństwa wielokulturowego (Paleczny, 1995). Problem adaptacji imigrantów jest wciąż bardzo ważny dla polityki Stanów Zjednoczonych. W artykule Dey'a i Lucasa (2006) „Physical and Mental Health Characteristics of U.S.-and Foreign-Born Adults: Unites States, 1998-2003” zaznacza się, że problem uchodźstwa i migracji nasila się nieustannie, co jest wynikiem eskalacji konfliktów. Imigranci zaliczają się do najszybciej rosnącego segmentu populacji USA. W 2000 roku pod względem liczebności Rosjanie i Ukraińcy łącznie znajdowali się na 5 miejscu listy legalnych imigrantów (w tym uchodźcy) do USA (U.S. Census Bureau, 2002). Znacząco zwiększył się odsetek osób deklarujących jako język macierzysty inny niż angielski. Przy około 33 milionowej populacji Amerykanów urodzonych poza granicami Stanów Zjednoczonych, aż 47 milionów osób zamieszkujących w USA deklaruje posługiwanie się językiem macierzystym chętniej i bieglej niż językiem angielskim (Chiswick, Miller,1999). W przedstawionych badaniach respondenci mieszkają po sąsiedzku, w enklawach, porównywalnie niedaleko siebie lub w częściach miasta o gęstym zamieszkaniu imigrantów o podobnej kulturze, na przykład Polacy, Ukraińcy, Rosjanie.

Problematyka akulturacji

Zdaniem Boskiego (w druku) o akulturacji psychologicznej mówimy wówczas, gdy osoba wywodząca się z określonego systemu kulturowego [A] znalazła się w polu relatywnie długich i intensywnych oddziaływań innej kultury [B], które wymuszają i/lub inicjują spontaniczne procesy adaptacyjne prowadzące do zmian w funkcjonowaniu psychologicznym o różnym stopniu przystosowalności. Zderzenie dwóch odmiennych kultur może wywołać u imigrantów dużo problemów nie tylko socjalno-materialnych, ale również adaptacyjnych o charakterze psychologicznym, między innymi szok kulturowy. Akulturacja jest procesem dwustronnym i jest potrzebny stały, bezpośredni kontakt jednostki z nową kulturą. Powodzenie i adaptacja imigranta zależy od wielu czynników, o których imigrant może nie wiedzieć, a tym bardziej kontrolować.

Ważnym elementem w procesie adaptacji czy też akulturacji imigrantów jest „poczucie zakorzenienia - świadomości posiadania swego miejsca w świecie, specyficznych odniesień w przeszłości” (Melchior,1990, s.27). Sytuacja, kiedy osoba już nie może przynależeć do większej grupy etnicznej, nie może z nią utożsamiać się, być jej częścią, czy być pewna stałości swojego miejsca w świecie, jest spotykana podczas imigracji do innego państwa. W nowym kraju z dużym prawdopodobieństwem spotka się z problemami nie tylko materialnymi, ale i psychologicznymi (depresja, alienacja, stres, agresja, odizolowanie się itd..), społeczno - socjalnymi, dyskryminacją i rasizmem (w zależności do którego kraju się wyemigrowało i jaka jest tam dominująca kultura) oraz z problemami adaptacyjnymi. Mogą zrodzić się negatywne doświadczenia i odczucia, które niekorzystnie wpływają na proces zadomowienia się: poczucie inności, obcości, braku wspólnych punktów odniesienia z otoczeniem społecznym.

Malewska-Peyre mówi (1992), że emigracja jest procesem, który rozkłada się na pokolenia. Przykładami, potwierdzającymi tę tezę, są wyniki badań Birman i Trickett'a (2001) Cultural Transitions in First-Generation Immigrants. Acculturation of Soviet Jewish Refugee Adolescents and Parents, Hattar-Pollara i Meleis (1995) The stress of immigration and the daily lived experiences of Jordanian immigrant women in the US i inne. Jak wskazują wyniki tych badań, najczęściej dopiero trzecie pokolenie jest uważane za zintegrowane z nową kulturą, a i to pod pewnymi warunkami, jak zaznacza Baskauskas (1981) w The Lithuanian refugee experiences and grief.

Emigracja jest związana z ryzykiem i napięciem. Badania Aroian i współpracowników (2003) potwierdzają tezę, że napięcia są skorelowane z trudnościami integracyjnymi, adaptacją do nowego środowiska językowego i kulturowego. W innych badaniach Aroian (1993) przedstawia i opisuje dodatkowe trudności, napotykane przez osoby bez legalnego statusu. Imigranci mają spore kłopoty z wykonaniem zawodu lub pracy w nowych warunkach, albo uczeniem się nowych zawodów, zatrudnieniem w branży nie powiązanej z kwalifikacjami i wykształceniem. Ryzyko wiąże się z nieprzewidywalnością sytuacji, brakiem wiedzy na temat prawnej strony oraz kultury i tradycji nowego państwa. Umiejętność reagowania na wydarzenia nieprzewidywalne ze względu na poprzednie doświadczenia i oczekiwania wykształcone w innej kulturze, w kraju o innej historii jest bardzo ważne dla adaptacji imigranta (Malewska - Peyre, 1992).

Poziom akulturacji a stan depresyjny, niepokój, lęk

Badacze akulturacji z dosyć dużą konsekwencją odwołują się do negatywnych przeżyć, uczuć imigrantów, stanów psychicznych napotykanych podczas procesu „zadomowienia się” w nowym państwie. Pokonanie lub niepokonanie trudności rzutuje na psychiczny i zdrowotny stan imigranta.

Miller i współautorzy (2006) prowadzili badania dotyczące akulturacji i stanów psychicznych kobiet - imigrantek w starszym wieku, pochodzących z byłego Związku Radzieckiego. Poziom akulturacji imigrantek był powiązany z depresyjnym stanem w grupach imigrantów o różnych kulturach (na przykład rosyjską, ukraińską i inną). Celem badań było ustalenie wpływu akulturacji, społecznej alienacji, odczucia stresu osobistego i w rodzinie, a także czynników demograficznych na depresyjne stany u badanych kobiet - imigrantek. Wyniki badań wskazują, że im proces akulturacji (mierzony poprzez znajomość języka angielskiego i zachowywanie się w stylu amerykańskim) przebiega na wyższym poziomie, tym poziom depresji jest niższy. Wyższy stopień akulturacji jednostki przyczynia się pośrednio do lepszego samopoczucia psychicznego poprzez redukcję społecznej alienacji, z kolei obniżenie poczucia stresu osobistego i w rodzinie ma bezpośredni wpływ na mniejsze objawienie się symptomów depresji itd.

Stany depresyjne są najczęstszym zjawiskiem, które przeżywają kobiety - imigrantki z byłego ZSRR, jak również inne imigrantki, na przykład z Korei, Chin (Gross, Brammli - Greenberg, Remennick, 2001; Aroian, Norris, 2003). Podczas społecznej adaptacji na samym początku osiedlenia się, zauważono pewne braki w społecznych więziach imigrantów i brak współpracy. Imigrantki czują się obco, są odizolowane od większościowej grupy, natomiast jest zauważalna pomoc grupy etniczno - mniejszościowej, która odgrywa ważną rolę w procesie akulturacji.

Proces akulturacji jest związany z depresją, niepokojem, lękiem, somatycznymi symptomami, które są bardziej przeżywane przez już dorosłych imigrantów. Kobiety, które wyemigrowały w starszym wieku, doznają większych problemów psychicznych i zdrowotnych (Shin, 1994) oraz napotykają więcej trudności materialnych. Brak odpowiedniej znajomości języka, kultury a także prawa, prowadzi do problemów ze znalezieniem pracy i zatrudnieniem, lub ubieganiem się o zasiłek socjalny. Taka sytuacja rodzi trudności natury materialnej, z kolei powodujące frustrację, agresję, niezadowolenie z życia, depresję itd.

Akulturacja w tych badaniach jest mierzona poprzez kilka danych: znajomość języka i umiejętność posługiwania się nim, identyfikację (określenie własnej tożsamości albo utożsamianie się z pewną kulturą), zachowanie i system wartości. W badaniach również brano pod uwagę demograficzne dane kobiet: wiek i ilość lat spędzonych w USA. Postulatem było zdanie, że niska ocena poziomu akulturacji kobiet w średnim wieku jest skorelowana z depresją.

Poziom akulturacji a stres, depresja, alienacja

Szczegółowe badania Miller i współpracowników (2006) oraz Miller i Chandler (2002) są skoncentrowane na ustaleniu korelacji pomiędzy stresem, depresją i alienacją a akulturacją kobiet. Rezultaty analiz tych badań potwierdziły wcześniej przedstawione wyniki. W badaniach Miller i Chandler (2002) brało udział 200 kobiet - imigrantek w wieku 45 - 46 lat, przebywających w USA mniej niż 6 lat. Wyniki wykazują wysoki poziom depresji imigrantek w porównaniu do amerykańskich rówieśniczek. Kobiety, które zaznaczyły porównywalnie większe wykorzystanie języka angielskiego, posiadały niższy poziom depresji niż te, które rzadko stykały się z tym językiem.

Alone

Dla nowych imigrantów z byłego ZR akulturacja może się wiązać nie tyle z przystosowaniem się do większościowej grupy amerykańskiej, ile z włączeniem się do grupy o „Russians-American” kulturze, która jest uważana za unikatową i stanowiącą fenomen imigracji (Miller i inni, 2006). Jak wskazują wyniki tych badań, starsze pokolenie imigrantek z byłego ZR ma więcej problemów z adaptacją niż młodsze. Zmiana tradycyjnych ról w rodzinie, różnice w systemie wartości, spowodowane zmianami społecznymi i różnymi poglądami pokoleń, wymuszona zmiana wyuczonych zachowań, ukształtowanych poprzez „sowiecką” kulturę, na nowe zachowania w amerykańskiej kulturze prowadzą do rodzinnych nieporozumień (Aroian, Spritzer, Bell, 1996).

Miller i współpracownicy (2006) są zdania, że utrata społecznej więzi i kontaktów imigrantów w starym kraju, ich ostry niedobór w nowym, brak odpowiedniego wsparcia lub akceptacji przez grupę większościową powodują narastający lęk, stres, ograniczenie kontaktów w nowym społeczeństwie. Te stany powielają się poprzez niezdolność nawiązania kontaktów - poprzez niski poziom znajomości języka angielskiego oraz kulturową niekompetencję. Takie czynniki powodują odizolowanie się i alienację. Badacze stwierdzili, że kobiety z byłego ZR mają większy poziom alienacji niż mężczyźni (Miller i inni, 2006) szczególnie, jeśli nie mają krewnych zamieszkujących w okolicach. Im poziom znajomości języka jest niższy, tym wyższy jest poziom stresu i niższy poziom akulturacji, jak również gorszy stan zdrowia psychicznego (tamże).

Problem Gender

Akulturacja łączy w sobie nie tylko naukę języka, ale również poznanie i adaptację do nowych norm społeczno - kulturowych, tradycji. Kobiety z byłego ZR mają gender problem, który jest zakotwiczony w ewidentnej różnicy roli płci w rodzinie i społeczeństwie pomiędzy tradycjami i zwyczajami w „starym” kraju, a kulturą w „nowym” kraju zamieszkania (opis jest umieszczony niżej) (Aroian i inni, 2003; Miller i inni, 2006).

W badaniach Miller (2006) „Acculturation, Social Alienation, and Depressed Mood in Midlife Women from the Former Soviet Union” oprócz danych demograficznych były wykorzystywane dane o rodzinie, związku małżeńskim, strukturze rodziny, uwzględniano również więzi społeczne: znajomi i przyjaciele z grupy mniejszościowej oraz większościowej. Ważnymi tematami były: kultywowanie kultury, doświadczenia przed emigracją oraz wpływy etniczne, sąsiedzi i miejsce zamieszkania w nowym państwie, polisa ubezpieczeniowa (Social Security).

Model (Rysunek 1), prezentujący korelacje pomiędzy akulturacją a zmianami w zachowaniu (w tym zdrowotnym), był stworzony na podstawie wyników tych badań z wykorzystaniem metod:

Metoda Lazarus i Folkmana z 1984 roku, dotycząca stresu i naśladowania;
Metoda McCubina i innych z 1996 roku, dotyczący stresu, adaptacji i adiustacji / dostosowania się;
teoretyczny model adaptacji migracji autorstwa Berry'ego z 1997 roku.

Na modelu Miller (2006) da się klarownie prześledzić bezpośredni związek i wpływ akulturacji na stany zdrowia oraz behawioralne i kontekstualne zmiany relacji.

Rysunek 1. Acculturation, social alienation and depressed mood (Miller, 2006)

Miller i inni (2006) starali sie znaleźć korelaty wpływu akulturacji przez osobowościowe, rodzinne i społeczne więzi na stany zdrowia. Dane uzyskano na podstawie 4-letnich badań longitunialnych. Podmiotem badań było 226 kobiet w wieku 40-75 lat, które wyemigrowały z ZR minimum 8 lat temu, będących w związku małżeńskim i mających przynajmniej jedno dziecko, które znajduje się w USA. Badane kobiety mieszkały w aglomeracjach i poza miastem w Środkowo-zachodniej części USA. 167 (78,9%) respondentek posiadało wyższe wykształcenie, 56 (24,8%) ukończyły college lub szkołę specjalistyczną. Imigrantki pochodziły z 10 republik, przeważnie z Ukrainy (40,8%), Rosji (31,2%), Białorusi (3,8%) i innych. Akulturacja była mierzona przy pomocy LIB Scale (Language, Identity, Behavior, tłumaczona na język rosyjski) z 2001 roku autorstwa Birman i Trickett'a; stany depresyjne badano, wykorzystując Center for Epidemiologic Studies Depression (CES- D) Scale z 1977 roku autorstwa Radloff'a.

Jak wskazują wyniki, 80% badanych kobiet odczuwało alienację, oraz poziom ich akulturacji był niski.

W innych badaniach Aroian i Norris (2003), Depression trajectories in relatively recent immigrants, brały udział 253 kobiety - imigrantki z byłego ZR, które miewały stany depresywne lub przeżywały depresję przez 2 lata i więcej. Pod uwagę brano ich warunki życiowe, dane demograficzne, poziom adaptacji. Starano się również ustalić, jakie z czynników takich jak wiek, ilość lat spędzonych na emigracji, wykształcenie, miejsce pracy, stan cywilny, bliskość zamieszkania krewnych lub innych imigrantów z tej grupy mniejszościowej, mają wpływ na rozwój depresji, lub odwrotnie, hamują eskalację tego stanu.

Jak wskazują wyniki 43% badanych przeżyło depresję, u 26% zaznaczono stan obecnie przeżywanej depresji oraz u 30% stwierdzono aktualną depresję, która trwa od 2 lat. Te 3 grupy nie różniły się znacząco pod względem charakterystyk demograficznych, trudnej sytuacji rodzinnej, czy też pod względem trudności ze znalezieniem pracy. Różnice były zaznaczone w kategoriach: bliskości zamieszkałych krewnych (p=0.32) oraz adaptacji (p<0.05). Miewanie depresji było krótsze u osób z wyższym poziomem akulturacji oraz u tych osób, które mieszkały blisko krewnych lub innych imigrantów z tej grupy.

Wyniki badań wskazują, że akulturacja ma duży wpływ na życie imigrantek przez oddziaływanie na osobiste, rodzinne i społeczne więzi. Przedstawiony model nie pokazuje bezpośredniego związku pomiędzy akulturacją a stanami depresyjnymi, jednak propaguje, że akulturacja przyczynia się do zmian stanów zdrowia psychicznego i jako skutek, wpływa na zmiany w zachowaniu: alienacja, stres i lęki, które z kolei prowadzą do depresji oraz innych niekorzystnych zachowań. Autorzy tych badań biorą pod uwagę społeczną alienację, jako czynnik o obszerniejszym działaniu, niż tylko luka w społecznym wsparciu. Łączy bowiem w sobie brak poczucia wygody czy też dobrego samopoczucia w nowej kulturze.

Rysunek 2. Structural equation model od acculturation, social alienation, family stress, and personal stress on depression for 226 FSU immigrant women controlling for age and time in US

Zgodnie z tradycyjnymi zasadami kulturowymi w byłym ZR od kobiet oczekiwano w o wiele większym stopniu niż od mężczyzn zajmowania sie domem (sprzątanie, gotowanie, robienie zakupów, pranie, prasowanie, naprawienie usterek itd.), rodziną, wychowywaniem dzieci nawet w okresie, gdy już są dorosłe. Czasami kilka pokoleń mieszkało w jednym mieszkaniu. Babcie były niańkami dla wnucząt i poniekąd pomagały w prowadzeniu gospodarstwa domowego.

Natomiast w USA, im więcej wnuki adaptowały się do kultury amerykańskiej, tym bardziej starsze kobiety czuły sie mniej potrzebne i dotkliwie przeżywały zmiany zachodzące w ich rodzinach. Niektóre z kobiet również napotkały problem uznania ich narodowości na terytorium USA jako Rosjanek a nie Żydówek, do których ich zaliczano w ZR. Została osobno stworzona religijna grupa Żydówek Rosyjskich, która stanowi dodatkową barierę w procesie adoptacji imigrantek. Badacze również doszukują się zależności pomiędzy agresją domową a depresją, stresem i spożyciem alkoholu a agresją (Miller, 2006).Podobne badania były prowadzone wśród imigrantów Chińskich i hiszpańskojęzycznych (Hicks, Zhonghe, 2003; Newcomb, Carmona, 2004).

Ristner i inni (2001) w „Gender differences in psychosocial risk factors for psychological distress among immigrants” postulują, że kobiety więcej stresują się niż mężczyźni tej samej grupy. Interesującym jest fakt, że również więcej kobiet niż mężczyzn przebywa w stanie depresji (Miller i inni, 2006). Proces akulturacji imigrantów był słabszy, a poziom stresu i depresji wyższy, jeśli ta rodzina mieszkała osobno, a nie w bliskim sąsiedztwie z innymi imigrantami ze swojej grupy. Wynik tych badań potwierdzają inne kulturowe badania, przeprowadzone z imigrantami z byłego ZR w Izraelu (Litwin, 1997).

Badania, dotyczące problemów tożsamościowych imigrantów i uchodźców z byłego ZR, są dosyć skomplikowane dla naukowców, ponieważ niewystarczającą uwagę poświęca się na podział kulturowy imigrantów. Etykietowano wszystkich „Russians”, przypisywano kulturę rosyjską, w tym czasie, kiedy imigrowali Rosjianie, Żydzi, Ukraińcy, Białorusini, Mołdawianie, Bułgarzy i inni.

Przykładem badań z takim problemem były „A Tale of Two Cities: Replication of a Study on the Acculturation and Adaptation of Immigrant Adolescents From the Former Soviet Union in a Different Community Context” prowadzone przez Birman, Tricketta i Buchanan (2005), Acculturation and Adaptation of Soviet Jewish Refugee Adolescents: Predictors of Adjustments Across Life Domains autorstwa Birman, Trickett'a, Vinokurova (2005). W prezentowanych raportach są dane uzyskane z grup imigrantów z byłego ZR, zamieszkujących w wielokulturowym sąsiedztwie. Analiza eksploruje różnice w kontekście miejsca zamieszkania (społeczności i sąsiedztwa) na dwóch płaszczyznach: ogólne przewidywane wartości akulturacji oraz potwierdzenie poglądu, że akulturacja jest najlepiej rozumiana jako fenomen w ujęciu kontekstualnym.

Problem językowy

Zdaniem wielu badaczy, jednym z najważniejszych problemów akulturacji imigrantów jest „język”. Chiswick, Miller (1999) w swoim raporcie stwierdzają, że imigranci, zamieszkujący na terytorium o wysokim poziomie gęstości zaludnienia imigrantów o podobnym pochodzeniu, mają niższy poziom znajomości języka (w tym czytanie, pisanie i mówienie). Badania były przeprowadzone w Miami i Ft. Lauderdale. W Miami, mieście - enklawie o gęstym zasiedleniu imigrantów, dzieci są dwujęzyczne w porównaniu z dziećmi z Ft. Lauderdale, gdzie imigranci mieszkają w dużej odległości od siebie i dzieci biegle posługują się angielskim. Takie zjawisko potwierdzają inne badania przeprowadzone w Kanadzie (Chiswick, Miller, 1992; Chiswick, Miller, 2001), w Australii (Chiswick, Miller, 1999) i Izraelu (Chiswick, 1998).

Jednocześnie blisko 1/5 wszystkich Amerykanów deklaruje większe przywiązanie do języka macierzystego jako pierwszego i głównego, niż do języka angielskiego. Większość posługujących się językiem macierzystym Amerykanów, zwłaszcza członków mniejszości rasowych i grup etnicznych, potrafi mówić po angielsku. Tworzą oni raczej kategorię Amerykanów dwujęzycznych i dwukulturowych (Paleczny, 1995)

Sytuacja „problemu językowego” wyklarowała się na korzyść języków imigrantów po II wojnie światowej, w latach 50-tych, gdy napłynęły do Stanów Zjednoczonych liczne fale imigrantów hiszpańskojęzycznych. W 1968 roku wydano Bilingual Education Act, który nakazywał wprowadzenie do szkół nauki języków ojczystych poszczególnych grup etnicznych. Według tego programu dzieci imigrantów miały być uczone wszystkich przedmiotów w języku ojczystym, przynajmniej do czasu, dopóki nie opanują znajomości języka angielskiego. Dopiero później miały być przydzielane do normalnych klas (tamże). W 1977 U.S. Office of Education wyasygnował 115 ml dolarów USA w ponad 500 okręgach na realizację programów bilingwialnych. Dodatkowo dokształcono 25000 nauczycieli w 68 językach. Programy dwujęzyczności realizowane są obecnie w Stanach Zjednoczonych na dwu poziomach: 1) Bilingual Transitional Programs; nauka przedmiotów w języku ojczystym i intensywna nauka angielskiego. 2) Bilingual-Bicultural Programs; język ojczysty na równi z angielskim (tamże).

Paleczny (2005) mówi, że najprostszą formą wielokulturowości i pluralizmu jest dwujęzyczność oraz dwukulturowość. Jego zdaniem bikulturalizm jest następstwem uczestnictwa w dwóch systemach społecznych, przy czym proporcje udziału elementów jednego i drugiego z nich ulegają dynamicznej rekonfiguracji. Dystans emigrantów do nowego otoczenia społecznego z upływem czasu maleje, natomiast więź z kulturą macierzystą stopniowo słabnie i zmienia swój charakter i funkcje.

Clement, Noels i Deneault (2001) wykorzystali teorię języka jako decydujący czynnik składający się na formowanie społecznej tożsamości. Również brano pod uwagę wpływ kontaktów z różnych grup kulturowych na tożsamość i adaptację. Badania były prowadzone na populacji Kanadyjskiej: frankojęzyczni i anglojęzyczni studenci, oraz na populacji Wschodnio Hinduskiej. W pierwszych badaniach dwujęzyczności Kanadyjczyków zanotowano słabą korelację pomiędzy statusem i identyfikacją, również pośrednią rolę komunikacji w determinacji tożsamości i przystosowania się. Natomiast w grupie hinduskiej zauważono, że proces formowania tożsamości jest skorelowany z doświadczeniami dyskryminacji grupowej i stresem.

Zivkovic (por. Birman, 2005) stwierdza możliwość konfliktu pomiędzy wpływami zewnętrznymi (szkołą, społecznością amerykańską i in.) a wewnętrznymi u młodzieży, która często traktuje symbolicznie swoją przynależność do mniejszości i kultury domowej. Na podstawie danych dostrzegamy, że utrzymuje się zjawisko dwujęzyczności, przy czym, jak zaznacza badacz, sentyment do macierzystego języka odżywa niekiedy w kolejnych pokoleniach dzieci imigrantów.

Dyskryminacja

Zdaniem badaczy (Nguyen, Messe, Stollak, 1999; Wong-Rieger, Quintana, 1987), proces akulturacji imigrantów jest zróżnicowany poprzez dystans kulturowy pomiędzy ojczystą i nową kulturą. Takie zjawisko jak na przykład rasizm, może negatywnie wpłynąć na proces akulturacji i adaptacji niektórych grup społecznych. Dyskryminacja przybywających uniemożliwia „asymilacje strukturalną” w multikulturowości (Gordon, 1964).

Stress

Ważnym problemem adaptacyjnym, często napotykanym przez nowych imigrantów jest dyskryminacja. Warto przypatrzeć się temu zjawisku głębiej, ponieważ ten problem jest szczególnie zauważalny i wciąż aktualny w USA. Clement, Noels, Deneault (2001) zaznaczają, że poziom dyskryminacji (i związane z tym zjawiskiem szkodliwe efekty) jest wyższy wobec grup zamieszkujących w enklawach etnicznych. Badacze udowodnili, że zdolność do płynnego komunikowania się językiem państwa, w którym osiedlono się, powiększa jakość wewnątrzgrupowych interakcji i minimalizuje dyskryminację wobec grupy mniejszościowej. Postulując, że dyskryminacja wpływa na akulturację, badacze Portes i Zhou (1994) wskazują, że dyskryminacja imigrantów aktywuje „reaktywne utożsamianie się”, które wzmacnia retencję etnicznej kultury. Dyskryminacja jest silnym źródłem społecznego przedziału/podziału. Ten podział ma być włączony do zbioru przyczyn tłumaczących trudności adaptacyjne, przyczynia się bowiem do poniżenia wartości imigranta i redukcji poczucia własnej godności.

Powstaje pewna linearna zależność poziomu akulturacji grupy mniejszościowej od relacji grupy dominującej (lokalnej społeczności) wobec tej grupy imigrantów. Innymi słowy nieakceptacja imigrantów, brak kontaktu z nimi, wpływają na poziom odczuwanej przez imigrantów dyskryminacji, zwalniają przez to również tempo ich adaptacji. Jest pewna luka w badaniach pierwszych fal migracji białych Europejczyków, którzy z jednej strony byli cudzoziemcami przez „język i kulturę”, a z drugiej strony „zmiksowali się”, „wkręcili się” do białej większościowej grupy. Porter i Zhou (1994) wysunęli hipotezę, że białym imigrantom było łatwiej zaadaptować się, ponieważ dominującą kulturą była kultura białych i dominującymi ludźmi w biznesie byli wówczas Biali. Wyniki badań autorstwa Birman i Trickett’a (2001) pokazują, że dyskryminacja wobec uchodźców z ZR była większa niż wobec innych imigrantów ze względu na specyficzną kulturę „rosyjską” (ukształtowaną za czasów ZR), oraz ze względu na wyższy poziom utożsamiania się z nią.

Następnym problemem, z którym spotykają sie kobiety imigrantki jest problem agresji/ przemocy domowej, który nasila się pod wpływem niekorzystnych czynników sytuacyjnych, gospodarczych, genderowskich i in. Kasturirangan, Krishnan, Riger (2004) z Uniwersytetu Illinois w Chicago przedstawiają raport z badań na temat wpływu kultury i statusu mniejszości narodowych na terenie USA na doświadczanie przez kobiety agresji/przemocy domowej. Brano pod uwagę takie czynniki jak: struktura rodziny imigrantów, poziom akulturacji, opresję i obowiązki społeczne. Autorzy zebrali wiedzę, aby potwierdzić hipotezę wpływów społeczno - politycznej dynamiki, łącznie z rasizmem, oraz aby zidentyfikować specyficzne aspekty kulturowe, które wiążą się z wyrządzeniem szkody partnerowi intymnemu.

Badacze zwracają uwagę na problem zrozumienia definicji agresji/przemocy domowej. Obawiają się, że może być zrozumiana jako wyłącznie agresja interpersonalna w stosunku do dzieci czy też teściów, synowych, zięciów itd., natomiast zostanie pominięty czynnik kulturowy, zwłaszcza różnice kulturowe (Betacourt, Lopez, 1993). Analityczne porównanie zachowań grup imigrantów z różnych kultur może nie odzwierciedlać rzeczywistej sytuacji, jeśli pominąć faktor społeczno-gospodarczy. Ominięcie go prowadzi do uproszczenia pewnych zachowań, stąd do przypisywania przyczynowości czynnikowi kulturowemu, a nie wpływom gospodarczym. Również dosyć ważnym aspektem jest zrozumienie pojęcia „mniejszości narodowej”, ponieważ stereotypowo w USA często przypisuje się cechy grupom imigrantów ze względu na ich wygląd zewnętrzny: na przykład Polacy i Ukraińcy są białymi, pochodzącymi z Europy, jednak ten fakt wcale nie potwierdza przynależności do jednakowej kultury (tamże).

Dla kobiet – imigrantek utrata społeczno - gospodarczego statusu podczas przesiedlenia się tworzy niestabilność finansową (Kasturirangan, 2004). Dosyć często brakuje odpowiedniej znajomości języka lub uznania zawodu imigranta. Te przyczyny powodują, że kobiety odnajdują się w sytuacji, gdzie przetrwanie jest najbardziej ostrym problemem dla nich i dla ich rodzin. Dla utrzymania rodziny udają się do jakiejkolwiek pracy, nie wymagającej wykształcenia lub specyficznych zdolności i umiejętności (tamże). Kobietom jest łatwiej, niż ich mężom znaleźć taką pracę: sprzątanie, opiekowanie się dziećmi lub staruszkami, wykonanie prace związane z obsługą. W podobnych sytuacjach właśnie kobiety stają się „żywicielem i głową rodziny” na jakiś czas. Takie okoliczności mają miejsce na początkowym stadium adaptacji. W badaniach Kasturirangan (2004) uwzględniano kryteria kulturowe i czynniki etnohistoryczne, strukturę rodziny, poziom akulturacji, status imigracyjny i poziom zabezpieczenia socjalnego, pozycję w społeczeństwie. Badacze odwołują się do kulturowych tradycji i patriarchatu, zgodnie z normami którego w rodzinach przypisuje się więcej praw mężczyźnie niż kobiecie.

Jednak, jak zaznacza Taylor (2001), partriarchat w USA przejawia się zróżnicowanie: na przykład, w typowych rodzinach arabskich mężczyzna kontroluje i utrzymuje rodzinę, relacje rodzinne są budowane na sile i dominacji. Natomiast w amerykańskim społeczeństwie, mężczyzna z reguły zarabia więcej od kobiety i może kontrolować finanse rodziny. W chińskich rodzinach kobieta często jest zależna od ojca, później męża, a na koniec od syna (Lee, 2000). Różnorodność kultur przyczynia się do faktu, że osoby z jednej grupy etnicznej mogą błędnie kwalifikować pewne zachowania mężczyzn wobec kobiet z innej grupy jako agresywne. Takie nieporozumienie na tle kulturowym jest spotykane nawet wśród obywateli amerykańskiej większościowej grupy: na przykład Anglo Amerykanie odbierają zachowanie Afro Amerykanów wobec kobiet tej grupy jako agresywne. Niski socjalny status może komplikować sytuacje w rodzinach mniejszości narodowo - etnicznej, w tym również imigrantów: kobiety mogą być źle traktowane ze względu na rasizm i inne formy opresji, które powodują klasową dyskryminację (Betancourt, Lopez, 1993), separację lub marginalizację.

Studia nad akulturacją i agresją przedstawiają różne rezultaty, w zależności od kultury i kraju pochodzenia imigrantów. Na przykładzie z badań Kantora, Jasinskiego i Aldorando (1994) zauważamy, że ze względu na trudności adaptacyjne Amerykańskie Meksykanki doświadczają więcej agresji, niż ich rówieśniczki urodzone w Meksyku. Te wyniki potwierdzają badania prowadzone przez Firestone, Lambert, Vegę (1999), którzy badali wpływ akulturacji i stresu akulturacyjnego na agresję wśród kobiet meksykańskiego pochodzenia.

Wyższy poziom akulturacji podwyższa agresję interpersonalną wobec partnera, natomiast społeczne podparcie redukuje ją. Akulturacyjny stres eskaluje poziom agresji wyłącznie u imigrantek drugiego pokolenia, innymi słowy poziom agresji u Amerykańskich Meksykanek jest wyższy, niż u Meksykanek - imigrantek urodzonych w Meksyku (Kantor i inni, 1994). Niestety brakuje szerszych danych o takim charakterze na temat imigrantek z byłego Związku Radzieckiego.

Podsumowanie

Kobiety - imigrantki w USA o wyższym poziomie akulturacji, znajdują się w lepszej sytuacji dlatego, że mają większe możliwości być zatrudnionymi, zarabiać i utrzymywać się finansowo, być samodzielnymi i niezależnymi od mężczyzn [takie zachowanie kobiet może być traktowane przez pewne grupy mniejszościowe jako naruszenie tradycji, niepodporządkowanie się normom kulturowym przeniesionym ze starego kraju]. Wyższy poziom akulturacji również jest skorelowany z wyższym poziomem edukacji i rynkiem pracy (Kasturirangan, 2004).

Diversity

Na podstawie rezultatów licznych badań wynika, że niższy poziom akulturacji może być powiązany z większymi problemami zdrowia fizycznego i psychicznego. Znajomość języka i umiejętność posługiwania się nim jest ważnym czynnikiem w procesie adaptacji. Niezdolność nawiązania kontaktów powoduje narastający lęk, stres, alienację. Wiek kobiety odgrywa znaczącą rolę: im starsza jest kobieta - imigrantka, tym więcej trudności psychologicznych i materialnych napotyka w drodze akulturacji, w nowym kraju zamieszkania. Wyższy stopień akulturacji jednostki przyczynia się pośrednio do lepszego samopoczucia psychicznego poprzez redukcję społecznej alienacji. Obniżenie poczucia stresu osobistego i w rodzinie ma bezpośredni wpływ na mniejsze objawienie się symptomów depresji. Proces akulturacji imigrantów jest słabszy, a poziom stresu i depresji jest wyższy, jeśli rodzina mieszka w odległości od krewnych lub innych imigrantów ze swojej grupy. Dyskryminacja za strony grupy większościowej jest silnym źródłem społecznego podziału, który zalicza się do przyczyn trudności adaptacyjnych imigrantów.

Kobiety muszą wykonać bardzo ważny krok - przestawić się na inny tryb życia, nauczyć się nowych ról społecznych i rodzinnych, norm kulturowych itd., jeśli różnice pomiędzy kulturami starego kraju i kraju nowego osiedlenia się są duże. Przebywanie przez pewien okres czasu w stanie depresywnym i stresie, poczucie obcości i alienacji, lęk, tożsamościowe problemy są tymi negatywnymi przeżyciami, z którymi najczęściej spotykają się kobiety - imigrantki pierwszego pokolenia.

{rdaddphp file=moje_php/autorzy/vguminska.html}

Literatura

Aroian, K. J. (1993). Mental health risks and problems encountered by illegal immigrants, Issues Ment Health Nurs, 14(4), 379-97.
Aroian, K. J., Spitzer, A., Bell, M. (1996). Family stress and support among former Soviet immigrants. Western Journal of Nursing Research, 18, 655-674.
Aroian, K. J., Norris. A. E.,(1999). Somatization and Depression Among Former Soviet Immigrants, Journal of Cultural Diversity, 6(3)
Aroian, K.J., Norris, A.E. (2003). Depression trajectories in relatively recent immigrants, Comprehensive Psychiatry 44, issue 5, 420-427
Aroian. K.J., Norris. A.E., Patsdaughter. C.A., Chiang. L. (2003). Gender differences in psychological distress among immigrants from the former Soviet Union. Sex Roles, 48, 39-51.
Baskauskas, L. (1981) The Lithuanian refugee experiences and grief. International Migration Review. International Migration Review, 15(1-2), 276-291
Betacourt, H., Lopez, S. R., (1993). The study of culture, ethnicity, and race in American psychology. American Psychologist, 48(6), 629-637
Birman, D., Trickett, E. J. (2001). Cultural Transitions in First-Generation Immigrants. Acculturation of Soviet Jewish Refugee Adolescents and Parents, Journal of Cross-Cultural Psychology, 32(4), 457-477
Birman, D., Trickett, J., Vinokurov A. (2002). Acculturation and Adaptation of Soviet Jewish Refugee Adolescents: Predictors of Adjustments Across Life Domains, American Journal of Community Psychology, 30(5)
Birman, D., Trickett E., Buchanan, R. M. (2005). A Tale of Two Cities: Replication of a Study on the Acculturation and Adaptation of Immigrant Adolescents From the Former Soviet Union in a Different Community Context, American Journal of Community Psychology, 35(1-2)
Boski, P. (2005) w druku
U.S. Census Bureau,2002
Chiswick, B., Miller, P. (1992). Language in the labor market: The immigrant experience in Canada and the United States. W: B. Chiswick (red.), Immigration, language and ethnic issues: Canada and the United States. Washington, DC: American Enterprise Institute.
Chiswick, B. (1998). Hebrew language usage: Determinants and effects on earnings among immigrants in Israel. Journal of Population Economics, 11, 253-271.
Chiswick, B., Miller, P. (1999). Immigration, language and multiculturalism in Australia. Australian Economic Review,32(4), 369-386.
Chiswick, B., Miller, P. (2001). A model of destination-language acquisition: Application to male immigrants in Canada. Demography,38(3), 391-409.
Clement, R., Noels, K.A., Deneault, B. (2001). Interethnic Contact, Identity, and Psychological Adjustment: The Mediating and Moderating Roles of Communication, Journal of Social Issues, 53 (3), 559-577
Dey, A. M., Lucas, J. W. (2006). Physical and Mental Health Characteristics of the U.S.- and Foreign- Born Adults: United States 1998-2003, U.S. Department of Health and Human Services, National Centre for Health Statistics, 369.
Firestone, J. M., Lambert, L. C., Vega, W. A. (1999). Intimate Violence Among Women of Mexican Origin: Correlates of Abuse, Journal of Gender, Culture, and Health, 4(2)
Gordon, M. (1964). Assimilation in American life: The role of race, religion, and national origins. New York: Oxford University. Press.
Gross, R., Brammli-Greenberg, S., Remennick, L. (2001). Self-rated health status and health care utilization among immigrant and non-immigrant Israeli Jewish women. Women and Health, 34, 53-69.
Hattar-Pollara, M., Meleis,A. (1995). The stress of immigration and the daily lived experiences of Jordanian immigrant women in the US. Western Journal of Nursing Research, 17(5), 521-539
Hicks, M.H.-R., Zhonghe, L. (2003). Partner violence and major depression in women: A community study of Chinese Americans. The Journal of Nervous and Mental Disease, 191, 722-729.
Kasturirangan, A., Krishnan, S., Riger, S. (2004). The Impact of Culture and Minority Status on Women’s Experience of Domestic Violence. Trauma, Violence & Abuse, 5(4) , 318-332
Kantor, G. K., Jasinski, J.L., Aldarondo, E. (1994). Sociocultural status and incidence marital violence in Hispanic families. Violence and Victims, 9 (3), 207-222
Lee, M.Y. (2000). Understanding Chinese battered women in North America: A review of the literature and practice implication. Journal of Multicultural Social Work, 8, 215-241
Litwin, H. (1997). The network shifts of elderly immigrants: The case of soviet Jews in Israel. Journal of Cross-Cultural Gerontology, 12, 45-60.
Malewska - Peyre, H.(1992). Tożsamość jako efekt rozpoznawania siebie wśród swoich i obcych. W: P. Boski, M. Jarymowicz i H. Malewska-Peyre, Tożsamość a odmienność kulturowa (213-275). Warszawa: Wydawnictwo IP PAN
Melchior, M.(1990). Społeczna tożsamość jednostki. ISNS UW, Warszawa
Miller, A.M., Sorokin, O., Wang, E., Feetham, S., Choi M., Wilbur, J. (2006). Acculturation, Social Alienation, and Depressed Mood in Midlife Women from the Former Soviet Union, Research in Nursing and Health,(29) 134-146.
Miller, A.M., Chandler ,P. J.,(2002). Acculturation, Resilience, and Depression in Midlife Women From the Former Soviet Union, Nursing Research, 51(1)
Nguyen, H. H., Messe, L. A., Stollak, G. E. (1999). Toward a more complex understanding of acculturation and adjustment: Cultural involvements and psychosocial functioning in Vietnamese youth. Journal of Cross-Cultural Psychology, 30(1), 5-31.
Newcomb, M. D., Carmona, J. V., (2004). Adult trauma and HIV status among Latinas: Effects upon psychological adjustment and substance use. AIDS and Behavior, 8, 417-428.
Paleczny, T. (1995) „Zróżnicowanie kulturowe społeczeństwa amerykańskiego” http://www3.uj.edu.pl/ISR/kulturoznawstwo_miedzynarodowe/ publikacje/zroznicowaniekulturoweUSA.doc.
Portes, A., I., Zhou, M. (1994). Should immigrants assimilate? Public Interest, 116, 18-33.
Ritsner, M., Ponizovsky, A., Nechamkin,Y., Modai, I., (2001). Gender differences in psychosocial risk factors for psychological distress among immigrants. Comprehensive Psychiatry, 42, 151-160.
Shin, K.R. (1994). Psychosocial predictors of depressive symptoms in Korean-American women in New York City. Women and Health (21), 73-82.
Taylor, W. K., Magnussen, L., Amundson, M. J. (2001). The lives experience of battered women. Violence Against Women, 7(5), 563-585
Wong-Rieger, D., Quintana, D. (1987). Comparative acculturation of Southeast Asian and Hispanic immigrants and sojourners. Journal of Cross-Cultural Psychology, 18(3), 345-362.

Tags:

Dodaj komentarz

JComments