Rola afektu w myśleniu i relacjach społecznych

Szczegóły

Utworzono: 10 maja 2007

Joseph P. Forgas

Afekt a formułowanie próśb

Formułowanie próśb jest złożonym i wymagającym zachowaniem interpersonalnym. Prośby często wzbudzają niepewność i dlatego proszący musi maksymalizować prawdopodobieństwo zrozumienia prośby i formułować je w sposób dość bezpośredni, jednak nie nazbyt bezpośredni, ponieważ wówczas prośba może zostać odebrana jako nachalna.

Zgodnie z Modelem Infuzji Afektu, osoby będące w pozytywnym nastroju powinny formułować bardziej bezpośrednie prośby wskutek zwiększonego poziomu optymizmu, pozytywnych myśli i skojarzeń (Forgas, 1999a,b).

Idąc dalej – zgodnie z założeniami modelu – efekt nastroju powinien być silniejszy w przypadku bardziej złożonych i trudniejszych sytuacji społecznych, wymagających bardziej pogłębionego przetwarzania. I tak, postanowiliśmy to sprawdzić w kilku eksperymentach.

W jednym z nich, prosiliśmy badanych o przypominanie sobie odpowiednio smutnych lub wesołych doświadczeń ze swojej przeszłości i w ten sposób indukowaliśmy nastrój (Forgas, 1999a, Eksp. 1). Następnie prosiliśmy ich o wskazanie bardziej lub mniej grzecznej prośby, której użyliby odpowiednio w łatwej, rutynowej oraz trudnej i kłopotliwej sytuacji.

Zadowoleni badani formułowali bardziej bezpośrednie i mniej grzeczne prośby, podczas gdy osoby o obniżonym nastroju woleli bardziej kurtuazyjne i mniej bezpośrednie sposoby formułowania próśb. Efekty wpływu nastroju były silniejsze, podczas trudniejszych i bardziej złożonych sytuacji, co potwierdziło wcześniejsze założenia.

Efekty te powtórzyły się także w rzeczywistych sytuacjach. W pewnym dyskretnym eksperymencie (Forgas, 1999b, Exp. 2), afekt był indukowany poprzez oglądanie smutnych lub radosnych filmów. Następnie eksperymentator prosił badanych o przyniesienie teczki z dokumentami z sąsiedniego biura. Ich prośby z kolei były rejestrowane na taśmach magnetofonowych.

Osoby w negatywnym nastroju formułowały bardziej ostrożne, grzeczne i przemyślane prośby, niż osoby w nastroju pozytywnym (Wykres 4). Osoby w negatywnym nastroju cechowały się też większą niepewnością, a formułowanie próśb zajmowało im więcej czasu. Przywołanie później z pamięci jakich dokładnie słów użyli – poprzez spis opracowanych sformułowań – pokazały, że przypominanie było ściśle powiązane ze stopniem infuzji afektu - zgodnie z modelem AIM.

Wykres 4. Efekt: pozytywnego, negatywnego nastroju i nastroju o neutralnym znaku na grzeczność i opracowanie próśb stosowanych w trudnych i łatwych sytuacjach społecznych. Pozytywny nastrój wpływa na mniej grzeczne, bardziej dyrektywne i mniej dopracowane prośby, efekt ten jest bardziej istotny, kiedy sytuacja jest trudna i wymaga bardziej rozległego przetwarzania ( Forgas, 1999a).

Stany afektywne a pertraktacje i negocjacje

Afektywne stany powinny również odgrywać istotną rolę w bardziej złożonych zachowaniach społecznych – takich jak: mediacje, pertraktacje czy negocjacje (Forgas, 1998a).

I tak, w pewnym eksperymencie indukowaliśmy badanym pozytywny lub negatywny nastrój poprzez pozytywne, negatywne informacje zwrotne w teście werbalnym. Następnie angażowali się oni w wysoce realistyczne sytuacje interpersonalne i międzygrupowe, wymagające mediacji – co jak wierzyli było osobnym eksperymentem. To, co nas interesowało, to odpowiedź na pytanie o to, czy i jak chwilowe nastroje mogą wpływać na ludzkie cele, i ostatecznie zachowania.

Badani w pozytywnym nastroju okazali się być bardziej pewni siebie, optymistycznie nastawieni wobec sukcesu, lepiej współpracowali i konsolidowali się z grupą niż badani z grup z infuzją negatywnego nastroju i kontrolnej (Wykres 5).

Wyniki okazały się małym zaskoczeniem, ponieważ to osoby w pozytywnym nastroju osiągnęły statystycznie bardziej satysfakcjonujące wyniki w negocjacjach niż badani w nastroju negatywnym.

Osiągnięte rezultaty pokazują, że nawet drobne zmiany nastroju, które mogą być wynikiem wcześniejszych, niezwiązanych zdarzeń, wpływają na to jakie w danej chwili ludzie będą sobie stawiali cele, jakie wybiorą strategie działania i w końcu jak się zachowają w danej sytuacji.

Wykres 5. Efekt wpływu nastroju na strategie negocjacyjne: badani w pozytywnym nastroju generują więcej daleko idących i nastawionych na współpracę strategii i są bardziej skłonni do zawarcia honorowych umów, niż badani w nastroju negatywnym. ( Forgas, 1998a).

Wpływ afektu w odpowiedzi na nieoczekiwane sytuacje

Często zdarza się tak w życiu, że stajemy oko w oko z sytuacjami wymagającymi natychmiastowej reakcji. Kiedy takie wydarzenia wymagają nieoczywistych, bardziej konstruktywnych reakcji, nie bez znaczenia pozostaje nastrój w jakim się wówczas znajdujemy.

Sprawdziliśmy to w serii eksperymentów terenowych (Forgas, 1998b), w których szacowaliśmy jak ludzie będą reagować w sytuacji, w której ktoś ich będzie zagabywał niespodziewanie w bibliotece.

Afekt indukowaliśmy poprzez pozostawienie na wolnych stolikach obrazków lub krótkich tekścików o zabarwieniu pozytywnym lub negatywnym. Studenci, którzy wchodzili do biblioteki i zajmowali miejsca przy tych stolikach byli obserwowani – tak, żeby nie mieć wątpliwości czy zwrócili uwagę na induktory afektu.

Kilka minut później podchodził do nich inny student (de facto pomocnik eksperymentatora), który w sposób uprzejmy, bądź nieuprzejmy formułował prośbę o kilka ryz papieru, potrzebnych mu do napisania eseju. Ich reakcje były zapisywane.

Chwilę później podchodził do nich kolejny pomocnik eksperymentatora, który wyjaśniał, że właśnie wzięli udział w eksperymencie i prosił ich o wypełnienie krótkiego kwestionariusza, w którym sprawdzana była percepcja wcześniejszej prośby.

Studenci, których wprowadziliśmy w negatywny nastrój byli o wiele bardziej krytyczni wobec pomocnika eksperymentatora i nie tylko częściej nie zgadzali się podarować mu ryz papieru, ale także oceniali prośby jako znacząco mniej grzeczne niż badani, którym zaindukowaliśmy pozytywny nastrój. Efekt wpływu nastroju był także silniejszy, gdy prośby były nieuprzejme.

Późniejsze analizy pamięci latentnej próśb pokazały, że o wiele lepiej pamiętane były prośby nieuprzejme, które wymagały bardziej pogłębionego przetwarzania i dzięki temu lepiej były rozpoznawane. Konwencjonalne prośby z kolei nie tylko były gorzej rozpoznawane, ale także okazały się słabo podatne na afekt. Po raz kolejny strategia przetwarzania informacji okazała się ściśle powiązana z afektem.