Ku (bez)pamięci
- Szczegóły
- Utworzono: 19 kwietnia 2016
- Katarzyna Sanna
Pamięć to niesamowita zdolność naszego mózgu do zapisywania i odtwarzania otaczającej nas rzeczywistości: ważnych wydarzeń, informacji, melodii reklamy pasty do butów. Jest przechowalnią doświadczeń, wspomnień, instrukcji obsługi roweru albo szczoteczki do zębów, tabliczki mnożenia i wielu, wielu innych informacji. Co jednak, kiedy zaczyna zawodzić?
Mózg pamięta
Dzięki temu, że nasz mózg ma zdolność przechowywania i przetwarzania informacji możemy wykonywać wiele kluczowych operacji umysłowych. Nie ma co, bez pamięci ani rusz. Co jednak, kiedy pamięć zaczyna płatać nam figle? Zaburzenia pamięci dzieli się zasadniczo na dwie grupy: pierwsza odnosi się do aspektu ilościowego, druga natomiast do jakościowego. Przyczyny problemów z pamięcią mają swoje podłoże w uszkodzeniu szlaków neuronalnych w mózgu. Składa się na to wiele czynników. Niektóre z nich to wiek, predyspozycje genetyczne czy urazy mechaniczne. Inne z kolei wiążą się z czynnikami środowiskowymi. Wiele badań wskazuje na to, że osoby aktywne intelektualnie rzadziej mają zaburzenia pamięci, co może wiązać się z dużą rezerwą poznawczą. Inaczej mówiąc, mózg ćwiczony często pozostaje w formie na dłużej. Co ważne, zaburzenia pamięci mogą występować u ludzi, u których nie stwierdza się żadnych nieprawidłowości w działaniu mózgu.
Za dużo, za mało czy wcale?
Czy kojarzycie to nieznośne uczucie, gdy próbujecie sobie przypomnieć jakąś istotną informację z waszego życia, a w głowie totalna pustka? Takich problemów nie mają osoby, które doświadczają hipermnezji. Pamięć absolutna to zdolność do nieograniczonego kodowania i odtwarzania śladów przeżyć psychicznych. Takie osoby odbierają rzeczywistość jakby bez przerwy nagrywały dokument dotyczący tego, co się wokół nich dzieje, i mogły dowolnie przesuwać taśmę do przodu lub do tyłu. Hipermnezje pojawiają się także wśród osób, które nie mają zaburzeń pamięci, na przykład w sytuacjach ekstremalnie zagrażających, kiedy to w sekundę widzi się całe swoje życie. U niektórych osób z autyzmem również występują hipermnezje, czego dowodem może być poniższy rysunek, narysowany po 20-minutowej obserwacji panoramy Nowego Jorku:
Pobrano z : http://www.dailymail.co.uk/news/article-1223790/Autistic-artist-draws-18ft-picture-New-York-skyline-memory.html
Na drugim biegunie znajdują się z kolei osoby z hipomnezją, czyli niezapamiętywaniem wystarczającej ilości elementów. Zaburzeniami, którym najczęściej towarzyszy hipomnezja, są depresja, otępienie lub traumatyczne doświadczenia. Zdarzają się one również każdemu, kto przesadzi z ilością spożywanego alkoholu albo po prostu jest w dużym stresie.
Najbardziej ekstremalną formą zaburzeń ilościowych pamięci jest amnezja. Osoby, którym przydarzyła się amnezja, po prostu nie pamiętają swoich przeszłych wydarzeń. Amnezja może dotyczyć całej przeszłości lub tylko jej pewnych elementów - na przykład wydarzeń, które zaistniały zaraz przed wypadkiem. Może być trwała, co oznacza, że utracone wspomnienia już nigdy nie powrócą, albo przemijająca. Może dotyczyć pamięci długotrwałej, w takiej sytuacji osoby nie pamiętają swojego dzieciństwa, albo pamięci krótkotrwałej, kiedy to osoba nie pamięta, co robiła poprzedniego dnia, mimo tego że doskonale przypomina sobie bardziej odległe czasy. W końcu amnezja, w przypadku urazu, może być wsteczna, czyli opiewać wydarzenie przed wypadkiem, bądź następcza, kiedy to nie pamiętamy niczego, co się zdarzyło po wypadku.
Już tu byłam!
Pamięć może nam również płatać figle, wpuszczając nas w maliny z nieprawdziwymi wspomnieniami. Paramnezje to zaburzenia pamięci polegające na przyjmowaniu nowych zjawisk i sytuacji jako znanych lub pojawianiu się fałszywych wspomnień, w których zdarzenia zmyślone mieszają się z prawdziwymi.
Freud opierał swoją praktykę na wyznaniach kobiet, które twierdziły, że były molestowane seksualnie przez swoich najbliższych. Dzisiaj wiemy, że przynajmniej część pacjentek nigdy nie miała tak trudnych doświadczeń. W jaki więc sposób można wytłumaczyć to zjawisko? Iluzje (złudzenia) pamięci to zniekształcone pod wpływem emocji, na przykład strachu, nienawiści czy złości, wspomnienia rzeczywistych faktów. Osoby, które doświadczają kryptomnezji, zapominają, że jakieś sytuacje im się już przydarzyły i traktują je jako zupełnie nowe. Na przykład mogą coś przeczytać albo dowiedzieć się o czyimś pomyśle, a później twierdzić, że to ich własny pomysł. W takiej sytuacji słowo „plagiat” zaczyna nabierać nowego znaczenia. Skrajnym przypadkiem kryptomnezji są glossolalie - występujące u osób, które nagle zaczynają płynnie posługiwać się językiem, którego rzekomo nigdy się nie uczyły lub nie miały z nim styczności.
Złudzenia utożsamiające to objawy z pogranicza zaburzeń sensorycznych oraz pamięci. Zalicza się do nich: deja vu lub deja vecu, kiedy to przedmiot lub sytuacja spotykana pierwszy raz wydaje się znajoma oraz jamais vu lub jamais vecu, kiedy to przedmiot lub sytuacja dobrze znana wydaje się spostrzegana lub przeżywana pierwszy raz. Niektóre badania spectrum zaburzeń typu deja vu wskazują, że nasze mózgi rejestrują znacznie więcej informacji, aniżeli jesteśmy tego świadomi. Kiedy doświadczamy zjawiska deja vu, tak naprawdę już wcześniej coś podobnego widzieliśmy, tylko nasza uwaga na tym elemencie środowiska nie była skupiona.
Na podstawie:
- Martin E.P. Seligman , Elaine F. Walker , David L. Rosenhan: Psychopatologia. Poznań: Zysk i S-ka, 201
- Adam Bilikiewicz: Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006
- Janusz Rybakowski, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka (red.): Psychiatria. T. 1: Podstawy psychiatrii. Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2010, s. 305—396
Bądź na bieżąco! Zapisz się na nasz newsletter! (dodatkowo otrzymasz eBooka "Iluzje codzienności")
