Przyjaźń, wiek i płeć
- Szczegóły
- Utworzono: 17 września 2014
- Milena Drzewiecka
Jeśli chodzi o liczbę cytatów, mogłaby konkurować z miłością. Jeśli chodzi o wagę w życiu, może konkurować z rodziną. Przyjaźń: cenna czy trudna, niezbędna czy obciążająca? I co najważniejsze: czy jest możliwa? Szczególnie jeśli przyjaciółmi nazywają się ona i on…
Ostatnio jeden z moich niemieckich znajomych operujący polszczyzną zwrócił uwagę na to, jak bardzo Polacy pilnują językowych granic: znajomy – kolega – przyjaciel. Mi z kolei wydaje się, że Polacy nadużywają słowa „przyjaciel”. Choć może to ja – przywiązana do naukowej wartości terminów – z nadmierną wrażliwością reaguję na bezrefleksyjne używanie tego słowa? Wszystkich, którzy cenią przyjaźń bezcenną, zachęcam, by zastanowić się, czym jest ta relacja.
Przyjaźń, czyli co?
Jeśliby zapytać o psychologiczne cechy przyjaźni, odpowiedź mogłaby brzmieć tak: dobrowolność, równość pozycji, wzajemna akceptacja, zaufanie i wspólne aktywności. Dobrowolność oznacza nieprzymuszony kontakt, a nie dobrowolne obarczanie kogoś problemami. Równość pozycji dotyczy pozycji w przyjaźni, bo przyjaźnić mogą się ludzie o różnym statusie, wykształceniu czy pozycji zawodowej, choć… jako że częściej wybieramy na przyjaciół ludzi podobnych, często i te pozycje są podobne. Wzajemna akceptacja nie oznacza uwielbienia wszystkich cech przyjaciela. Feedback ze strony przyjaciół jest o tyle ważny, że jako bezinteresowna ocena warto, by był wskazówką do rozwoju. Zaufanie jest z kolei o tyle cenne, o ile nie bywa nadużywane. A te aktywności? Przyjaciele podejmują je zależnie od wieku, bo co innego robią przyjaciele z przedszkola, a co innego kumple ze studiów, ale rola więzi na danym etapie życia jest ważna tu i tu.
Przyjaźń z biegiem lat
Dzieci w wieku przedszkolnym od przyjaciół oczekują wspólnej zabawy i pomocy o motywach egocentrycznych, stąd np. Zosia powie o Asi, że jest jej przyjaciółką, bo pożycza nową Barbie. W wieku 6-8 lat od pożyczania cenniejsza stanie się wymiana i współpraca. Do głosu zaczyna więc dochodzić reguła wzajemności. 9-11-letnie dzieci jako wyznacznik przyjaźni traktują wspólne zainteresowania, by w wieku 12-13 lat mówić o pokrewieństwie dusz, a później w wieku gimnazjalnym traktować przyjaciół jako źródło wsparcia, często i wzoru. Gdy to traktowanie jest nader idealistyczne, może być też niebezpieczne, bo łatwo o zawód.
Po co nam przyjaciel/e?
Przyjaźń pozwala nam na realizację jednej z podstawowych potrzeb człowieka – potrzeby afiliacji. Wright i La Gaip przekonują, że głównymi motywami przyjaźni są podtrzymanie własnej wartości i zachowanie równowagi psychicznej. Można znaleźć szereg badań na dowód, że nawiązywanie i utrzymywanie satysfakcjonujących więzi to źródło wsparcia, które sprzyja poczuciu bezpieczeństwa, stabilnej samoocenie czy łatwiejszemu pokonywaniu przeszkód. A czy przeszkodą w przyjaźni może być płeć?
Ona i on: owoc zakazany?
Alosza Awdiejew mawia, że „Przyjaźń jest niewymuszoną miłością do bliźniego, która nie ma na celu prokreacji”. Zakochani też mówią często, że są swoimi przyjaciółmi. I dzieje się tak nie bez podstaw. W trójczynnikowej koncepcji miłości Sternberga mamy trzy elementy: intymność, namiętność i zaangażowanie. Związek, w którym występuje intymność (w sensie biskości) i zaangażowanie (w sensie dbania o relację), nazywa się miłością braterską, czyli rodzajem przyjaźni. To, co różnicuje ją od miłości romantycznej, fatalnej czy idealnej, to namiętność. W przyjaźni klasycznej nie ma bowiem miejsca na seks. Wiele osób nie wierzy, że taka przyjaźń jest możliwa. I o ile w przypadku dzieci nie ma problemu, że Jaś bawi się w piaskownicy z Małgosią, o tyle dorośli Jan i Małgorzata, nazywający się przyjaciółmi, wzbudzają szereg podejrzeń. „Przecież to niemożliwe, żeby między wami nic nie było” – można często usłyszeć od wątpiących w przyjaźń damsko-męską. Naturalnie są związki, które zrodziły się z przyjaźni, i przyjaźnie, które rozpadły się przez seks. Oprócz płci fizycznej ważna jest tu jeszcze płeć psychologiczna i zgodność oczekiwań. Trudno o przyjaźń, gdy Jan byłby zadurzony w Małgorzacie, a ona chciała tylko przyjaźni.
Ona i on: owoce przyjaźni
W typologii Alicji Kuczyńskiej istnieje pięć rodzajów zachowań, jakie występują w bliskich związkach: imponujące, pojednawcze, bliskości fizycznej, zachowania na rzecz związku (np. wspólne aktywności, wspieranie się) oraz zachowania seksualne. Jak już zostało wspomniane, tych ostatnich w klasycznej przyjaźni nie ma, jakie zachowania dominują zatem w przyjaźni kobiety z mężczyzną? Dla przyjaźni kobiety z mężczyzną charakterystyczne są zachowania pojednawcze oraz na rzecz związku, dla przyjaźni mężczyzny z kobietą – pojednawcze, na rzecz związku, bliskości fizycznej i imponujące. Mężczyźni lubią manifestować swoją siłę i pozycję tak przyjaciółce, jak i partnerce. Z kolei w wielu przypadkach przytulanie i głaskanie, które kobieta zinterpretuje jako przekroczenie granic przyjaźni, mężczyzna uzna po prostu za gest bliskości ze swojej strony. Relacja przyjaźni kobiety z mężczyzną to test dla ich samych, ale i dla ich partnerów. Trudno przekonać narzeczonego, który nigdy nie przyjaźnił się z kobietą, że nasza relacja z X to przyjaźń właśnie. Porównania do relacji z bratem zwykle nie pomagają. Tyle że podejrzliwość może obrócić się przeciwko podejrzewającemu czy podejrzewającej. Dotykamy tu zaufania – słowa tak ważnego dla przyjaźni, co dla związku. Słowa, które – jeśli przyjaźń czy związek mają być trwałe – nie może być puste.
Zainteresowanych relacjami przyjacielskimi i damsko-męskimi polecam:
- Matthews, A. (2007). Bądź przyjacielem. Jak być szczęśliwym wśród ludzi. Warszawa: Fuggetlen Media Kiado.
- Wojciszke, B. (2009). Psychologia miłości. Gdańsk: GWP.
- Kuczyńska, A. (red.) (2002). Zrozumieć płeć. Studia interdyscyplinarne. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Bądź na bieżąco! Zapisz się na nasz newsletter! (dodatkowo otrzymasz eBooka "Iluzje codzienności")
