Na pomoc
- Szczegóły
- Utworzono: 04 grudnia 2013
- Milena Drzewiecka
Tajfun, wybuch gazu, powódź - ruszamy na pomoc. Rzadko dosłownie, częściej uczestnicząc w zorganizowanych akcjach. Są jednak ci, co organizują je sami; ci, co wyciągają z wody; co narażają własne życie; co ryzykują bez zastanowienia. Robią to dla innych, a może jednak dla siebie?
Gdy świat obiegły zdjęcia z Filipin, ruszyły akcje pomocy. Wysłanie specjalnego SMS to koszt kilku złotych. Dużo więcej sił kosztuje zaangażowanie się w pakowanie paczek z żywnością, pozyskiwanie funduszy, organizowanie koncertów charytatywnych, nie wspominając już o wylocie na miejsce tragedii. To nie pierwszy raz, kiedy ruszamy innym na pomoc. Tak było po wybuchu elektrowni atomowej w Japonii, po tsunami w Tajlandii, czy -przechodząc na polski grunt- po powodzi, a ostatnio po wybuchu gazu w Jankowie Przygodzkim.
Miło jest wierzyć, że wśród nas jest tak wielu altruistów, tyle że pomoc innym nie oznacza wcale altruizmu. O altruizmie mówimy wtedy, gdy angażujemy się na rzecz innych, choć sami możemy ponieść stratę. To, z czym najczęściej się spotykamy to zachowania prospołeczne, czyli takie, które faktycznie mają na celu korzyść innej osoby, ale nie wykluczają korzyści własnej.
Co możemy zyskać dzięki pomocy innym? Na pytanie, dlaczego pomagamy, psychologia społeczna ma cztery główne odpowiedzi. Oto one.
W obronie genów
Jeśli ktoś myśli, że katastrofy i wypadki pobudzają nasze geny altruizmu, jest w błędzie. Wychodząc od Darwina bliżsi jesteśmy egoizmu. Egoizmowi w służbie przetrwana gatunku. Zgodnie z hipotezą altruizmu krewniaczego Hamiltona pomagamy tym, którzy przekażą innym pokoleniom nasze geny. Im większe pokrewieństwo, tym większe prawdopodobieństwo udzielenia pomocy.
Szacuje się, że prawdopodobieństwo udzielenia pomocy rodzicom, dzieciom i rodzeństwu wynosi 70%, obcym - 15% …
Coś za coś
Trivers w teorii altruizmu odwzajemnionego zwraca uwagę na normę wzajemności. Obligacja do rewanżu może być motywacją do pomagania. Pomagam Tobie, licząc że Ty -w podobnej sytuacji- pomożesz i mi. Wobec tych, którzy pomogli nam w przeszłości czujemy wewnętrzny nakaz udzielenia wsparcia, gdy tylko przyjdą do nas z prośbą. Norma wzajemności szczególnie silnie oddziałuje między osobami podobnymi i tzw. swoimi, a więc ludźmi, którzy zaliczają siebie nawzajem do wspólnej kategorii.
W służbie nastroju
Obserwacja cierpienia, poza patologicznymi przypadkami, nie wywołuje radości. Jednak pomoc innym w potrzebie może poprawić nam nastrój. W myśl modelu ulgi Cialdiniego i Kenricka ludzie angażują się na rzecz innych, by poczuć się lepiej.
Hipotezę zarządzania nastrojem potwierdzono na osobach smutnych, czy tych, które mają poczucie winy. Pomoc innym nie niweluje jednak poczucia wstydu. Warto też pamiętać o kontekście i kosztach, na które zwraca też uwagę Dovidio w modelu pobudzenia-bilansu. Tym kosztem może być groźba utraty zdrowia czy życia. A im częściej słyszymy, że ten kto interweniował sam został zaatakowany (vide case policjanta Struja zabitego na warszawskiej Woli), tym mniej chętnie rzucamy się na pomoc.
W służbie wizerunku
Jeśli wyznajemy społeczną normę pomagania, a tym bardziej jeśli uznajemy ją za normę osobistą, staramy się być jej wierni. Nie udzielając pomocy uderzylibyśmy bowiem we własny wizerunek i samoocenę. Im bardziej uważamy się za hojnego i wspierającego, tym chętniej udzielimy pomocy innym. W końcu to ci inni budują sobie o nas zdanie, a nasze zdanie buduje „ja odzwierciedlone”.
Jeśli teorie te kogoś rozczarowują, są dwie informacje: dobra i zła. Zła, że każda z teorii ma potwierdzenia w badaniach i odnosi się do zachowań większości. Dobra- zawsze zdarzają się wyjątki od reguł i ludzie, którzy bohatersko udzielają pomocy, nie bacząc ani na geny, ani na nastrój, ani na wizerunek.
To nie koniec rozważań o zachowaniach prospołecznych. Niebawem będziecie mogli przeczytać, jak i kogo prosić o pomoc, by zwiększyć szansę, że ktoś odpowie na nasz apel. Dowiecie się także, kto i dlaczego niechętnie prosi o wsparcie.
Wskazówki literaturoznawcze:
- Cialdini, R. B., Kenrick, D.T. (1981). Effects of mood on prosocial behavior in children and adults. W: N. Eisenberg-Berg (red.), The Development of Prosocial Behavior (s.339-359). New York: Academic Press.
- Dovidio, J.F., Piliavin, J.A. (1991). The arousal: Cost-reward model and the process of intervention. W: M.S. Clark (red.), Review of personality and social psychology (t. 12, s. 86-118). Newbury Park, CA: Sage.
- Hamilton, W. D. (1964). The genetical evolution of social behavior. Journal of Theoretical Biology, 7, 1-16.
- Trivers, R.L. (1971). The evolution of reciprocal altruism. Quarterly Review of Biology, 46, 35-37.
Bądź na bieżąco! Zapisz się na nasz newsletter! (dodatkowo otrzymasz eBooka "Iluzje codzienności")
