Znaczenie widoku z okna albo flower power

Szczegóły: Utworzono: 29 listopada 2013; dr Jarosław Kulbat

Na funkcjonowanie psychologiczne pracowników ma wpływ wiele czynników. Jednym z nich jest charakterystyka otoczenia fizycznego, w którym ludzie pracują. Warto zwrócić uwagę na ten czynnik z dwóch powodów praktycznych.

Po pierwsze, wiele wskazuje na to, że ludzie zazwyczaj nie zadają sobie sprawy z tego, w jaki sposób na ich samopoczucie czy produktywność wpływa środowisko. Może to utrudniać diagnozę problemów, jakich doświadczają pracownicy, która w kontekście zarządzania zasobami ludzkimi powinna stanowić punkt wyjścia planowania interwencji.

Po drugie, czynnikami środowiskowymi można w pewnym zakresie manipulować, tak aby efekty tego działania przynosiły wymierne efekty organizacji, na przykład wzrost produktywności, kreatywności czy zadowolenia z pracy.

W dzisiejszym artykule chciałbym zwrócić uwagę na znaczenie dostępu do natury. Jest to jedne z wielu aspektów otoczenia fizycznego w miejscu pracy. O innych środowiskowych parametrach miejsca pracy i ich znaczeniu dla psychologicznego funkcjonowania pracowników będę starał się napisać już wkrótce.

Zacznijmy od tego, że w badaniach z obszaru psychologii środowiskowej „kontakt z naturą” przyjmuje zazwyczaj jedną z trzech form.

Po pierwsze, można kontakt z naturą kontrolować poprzez widok z okna w pomieszczeniu, w którym realizowane jest badanie: gdy widać park, kontakt z naturą jest zachowany, gdy widać fasadę kamienicy po drugiej stronie ulicy – kontaktu brak.

Po drugie, kontakt z naturą można kontrolować, umieszczając w zasięgu wzroku obrazy przedstawiające naturę: fotografie na ścianach, tapety na ekranie komputera, monitory na ścianach pokazujące obrazy lub filmy przedstawiające naturę.

Po trzecie, kontakt z naturą można zapewnić, umieszczając w bezpośrednim otoczeniu osób badanych rośliny doniczkowe.

Implikacje kontaktu z naturą: jak kontakt z naturą wpływa na to, jak myślimy?

Zacznijmy od klasycznych badań Nancy Stone i Joanne Irvine (1994), które pokazały, że obecność okna z widokiem na drzewa przeszkadza w wykonywaniu prostych i powtarzalnych (monotonnych) zadań. Co ciekawe, wpływ natury, którą widać przez okno, jest odwrotny, gdy wykonywane zadanie wymaga kreatywnego myślenia.

Podobny układ wyników można zaobserwować, gdy natura reprezentowana jest przez rośliny doniczkowych znajdujące się w miejscu wykonywania zadania. W badaniach, które przeprowadziła Larissa Larsen z zespołem (1998), okazało się, że obecność roślin doniczkowych w miejscu rozwiązywania zadania prowadziła do poprawy nastroju ludzi, którzy w nim pracowali, jednocześnie jednak poziom wykonania prostego zadania polegającego na identyfikacji liter był odwrotnie proporcjonalny do ilości roślin w pomieszczeniu. Krótko pisząc: im więcej roślin, tym gorsze wyniki w zadaniu.

W innym badaniu Seiji Shibata i Naoto Suzuki (2004) sprawdzali, jaki wpływ na wykonanie zadań wymagających kreatywnego myślenia będzie miała manipulacja pewnym elementem wystroju pomieszczenia, w którym odbywało się badanie. W zależności od warunków eksperymentalnych w rogu pokoju w pobliżu zasłoniętego okna stała: roślina (mierząca 1,5 metra Dracena wonna [Massangeana Dracaena]), stojak na czasopisma, a w warunkach kontrolnych miejsce w rogu pokoju było puste.

Badanych proszono o stworzenie list słów powiązanych z przymiotnikami z listy przedstawionej przez eksperymentatora. Czas badania został ograniczony do 10 minut, a miarą wykonania była liczba słów na liście stworzonej przez osoby badane.

Wyniki tego badania są interesujące z dwóch powodów. Po pierwsze, okazało się, że w odniesieniu do zadań wymagających kreatywności obecność roślin wpływała na wzrost poziomu wykonania. Po drugie, efekt ten udało się zademonstrować jedynie w przypadku kobiet, które wzięły udział w badaniu. W praktyce więc wpływ obecności roślin w biurze na produktywność pracowników może zależeć od specyfiki wykonywanych przez nich zadań.

Jedno z wyjaśnień wpływu roślin na poznawcze funkcjonowanie człowieka nawiązuje do specyfiki funkcjonowania uwagi. Podejście to opiera się na założeniu, że elementy natury (drzewa za oknem, rośliny w doniczkach, etc) absorbują część uwagi, czy tego chcemy, czy nie. Zatem w zadaniach wymagających koncentracji uwagi (takich jak wyszukiwanie czy rozpoznawanie obiektów) ilość uwagi, jaką mamy do dyspozycji, zmniejsza się, gdy w otoczeniu znajdują się obiekty tą uwagę przyciągające (jak rośliny).

W praktyce może to oznaczać obniżenie poziomu wykonania takich zadań. Inne wyjaśnienie związku między obecnością natury a poziomem wykonania zadań opiera się na założeniu, że w zadaniach wymagających kreatywnego myślenia widok roślin może wpływać na poziom wykonania poprzez podwyższenie nastroju. Poprawa nastroju z kolei może prowadzić do wzrostu kreatywności. Ale to, jak kontakt z naturą wpływa na nastrój, to inna kwestia.

Implikacje kontaktu z naturą: jak rośliny wpływają na to, co czujemy?

Związki między dostępem do natury a produktywnością można wyjaśniać w oparciu o to, jak dostęp do natury wpływa na nastrój człowieka. W literaturze psychologicznej dość dobrze udokumentowane są efekty tego wpływu. Wydaje się zresztą, że ludzie ten związek dostrzegają, w końcu dawanie kwiatów ma sprawiać – i często sprawia – że obdarowani czują się lepiej.

W odniesieniu do miejsca pracy ludzie, którzy przebywają w pomieszczeniach z oknami, które pozwalają na kontakt z naturą, są bardziej cierpliwi, mniej sfrustrowani, wolniej się męczą i okazują większy entuzjazm w pracy. W konsekwencji, za sprawą psychosomatycznej etiologii niektórych chorób, ludzie, którzy w pracy czują się lepiej, mniej chorują. A gdy już zachorują, łatwiej znoszą objawy chorobowe i szybciej wracają do zdrowia.

Mają szczęście pracownicy, którzy mogą w pracy wyjrzeć przez okno z widokiem na park. Dla tych, którzy nie mają takiego szczęścia, dobra rada: brak okien (lub okna, przez które nie widać natury) w miejscu pracy można rekompensować obrazami natury lub roślinami w doniczkach.

Bibliografia (pdf - linki do plików)

Stone, N. J., & Irvine, J. M. (1994). Direct or indirect window access, task type, and performance. Journal of Environmental Psychology, 14(1), 57-63.
Berman, M. G., Jonides, J., & Kaplan, S. (2008). The cognitive benefits of interacting with nature. Psychological Science, 19(12), 1207-1212. [pdf]
Larsen, L., Adams, J., Deal, B., Kweon, B. S., & Tyler, E. (1998). Plants in the Workplace The Effects of Plant Density on Productivity, Attitudes, and Perceptions. Environment and Behavior, 30(3), 261-281.
Shibata, S., & Suzuki, N. (2004). Effects of an indoor plant on creative task performance and mood. Scandinavian Journal of Psychology, 45(5), 373-381. [pdf]
Kaplan, R. (1993). The role of nature in the context of the workplace. Landscape and urban planning, 26(1), 193-201 [pdf]