Wiarygodność badań jakościowych
- Szczegóły
- Utworzono: 19 lutego 2008
- David Silverman
Przedstawiona metoda krytyczna jest zbliżona do tego, co Popper określa mianem racjonalizmu krytycznego. Zgodnie z tym podejściem, musimy dążyć do sfalsyfikowania naszych wstępnych przeczuć, dotyczących związków zachodzących między zjawiskami istniejącymi w naszych danych. Tylko wtedy, gdy nie możemy sfalsyfikować (lub obalić) istnienia określonych związków, mamy prawo mówić o wiedzy „obiektywnej”. Jednakże nawet wówczas nasza wiedza pozostaje czymś tymczasowym. Jest celem dla obalających dowodów pochodzących z późniejszych badań.
Popper pisze o tym w sposób następujący:
Zgodnie z moją propozycją dla metody empirycznej charakterystyczne jest to, że system podlegający sprawdzaniu dostępny jest falsyfikacji na wszystkie dające się pomyśleć sposoby. Cel tej metody nie polega na ratowaniu życia nie dających się utrzymać systemów, lecz przeciwnie, na rzuceniu ich wszystkich w wir najzacieklejszej walki o przetrwanie i wybraniu tego, który w porównaniu z innymi okaże się najlepiej przystosowany [2002, s. 41]
Oczywiście nie tylko badacze wykorzystujący metody jakościowe traktują poważnie krytyczną metodę Popperowską. Jedną z metod, którą posługują się zwolennicy badań ilościowych, w celu uczynienia zadość Popperowskiemu wymogowi podejmowania prób „falsyfikacji”, jest uważne wykluczanie korelacji pozornych (zob. podrozdz. 2.1).
Aby to osiągnąć, badacz musi wprowadzić nowe zmienne tak, by powstała swoista forma „analizy wielozmiennowej”, która wykazałaby istnienie wyraźnych korelacji rzeczywistych (zob. Mehan, 1979, s. 21). Dzięki takim próbom uniknięcia korelacji pozornych, przedstawiciele nauk społecznych, korzystający z metod ilościowych, mogą wykazać się praktycznymi działaniami zgodnymi z duchem krytycznych dociekań, których zwolennikiem był Popper. W dalszej części tego rozdziału, w podrozdziale 8.3, przedstawię metody, zarówno liczbowe, jak i nieliczbowe, którymi mogą posługiwać się naukowcy w trakcie badań jakościowych, a które spełniają kryterium „falsyfikowalności” Poppera.
Hammersley (1990, 1992) stwierdził, że badacz wykorzystujący metody jakościowe może przejąć w pewnym zakresie rozumowanie Poppera, dzięki wprowadzeniu tego, co nazwał „łagodną formą realizmu”. Tworzą ją trzy następujące elementy:
1. W zakresie posiadanej przez nas wiedzy trafność jest utożsamiana z pewnością, lecz niekoniecznie z przekonaniem o prawdziwości.
2. Rzeczywistość uznaje się za niezależną wobec twierdzeń badacza na jej temat.
3. Rzeczywistość jest zawsze postrzegana przez określoną perspektywę. Dlatego też nasze twierdzenia stanowią reprezentację rzeczywistości; nie odtwarzają jej (1992, s. 50-51).
Poglądy Hammersleya lokują się bliżej Popperowskiego twierdzenia o falsyfikacji niż o weryfikacji, rozumianego jako kryterium wyróżniające twierdzenia naukowe. Podobnie jak Popper, Hammersley uważa, iż roszczenie sobie prawa do uznania ważności, oparte na próbach obalenia twierdzenia, jest automatycznie podtrzymywane przez społeczność naukową, gotową „do rozwiązywania kwestii spornych na drodze poszukiwania wspólnych podstaw porozumienia” (1990, s. 63).
Dwoma pojęciami o kluczowym znaczeniu we wszelkich rozważaniach na temat wiarygodności badań naukowych są pojęcia „trafności” oraz „rzetelności”. W kolejnych częściach tego rozdziału omówię każde z nich, wskazując, jakie praktyczne znaczenie mają oba w badaniach ilościowych i jakościowych.
Artykuł jest fragmentem książki Interpretacja danych jakościowych. Opublikowano za zgodą wydawcy.
David Silverman jest brytyjskim profesorem socjologii. Autor i redaktor licznych publikacji z zakresu metodologii badań jakościowych, m.in. "Doing Qualitative Research". "Qualitative Research. Theory, Method and Practice". "Handbook of Qualitative Research Practice".
Literatura
- Agar Michael H. (1986), Speaking of Ethnography, London: Sage.
- Bryman Alan (1988), Quantity and Quality in Social Research, London: Allen und Unwin.
- Cain Maureen (1986), Realism, feminism, methodology and law, „International Journal of the Sociology of Law”, nr 14.
- Fielding Nigel, Fielding Jane L. (1986), Linking Data, London: Sage.
- Hammersley Martyn (1990), Reading Ethnographic Research: A Critical Guide, London: Longmans.
- Hammersley Martyn (1992), What’s wrong with Ethnography: Methodological Explorations, London: Routledge.
- Hammersley Martyn, Atkinson Paul (2000), Metody badań terenowych, tłum. Sławomir Dymczyk, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
- Kirk Jerome, Miller Marc (1986), Reliability and Validity in Qualitative Reseach, London: Sage.
- Mehan Hugh (1979), Learning Lessons: Social Organization in the Classroom, Cambridge, MA: Harvard University Press.
- Popper Karl (2002), Logika odkrycia naukowego, tłum. Urszula Niklas, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Silverman David (1989b), The impossible dreams of reformism and romanticism, w: Jaber Gubrium,
- David Silverman (red.), The Politics of Field Research: Sociology beyond Enlightenment, London: Sage.
- Silverman David (2000), Doing Qualitative Research: a Practical Handbook, London: Sage.
- Stanley Liz, Wise Sue (1983), Breaking Out: Feminist Consciousness and Feminist Research, London: Routledge.
Bądź na bieżąco! Zapisz się na nasz newsletter! (dodatkowo otrzymasz eBooka "Iluzje codzienności")
- «« poprz.
- nast.
