Wstęp do teorii dysonansu

Szczegóły: Utworzono: 26 marca 2008; Leon Festinger

Strona 4 z 4

Granice wielkości dysonansu

Maksymalny dysonans, jaki może istnieć między dwoma elementami, jest równy całkowitemu oporowi na zmianę mniej opornego elementu. Wielkość dysonansu nie może przekroczyć tej wielkości, ponieważ w punkcie największego możliwego dysonansu mniej oporny element ulegnie zmianie i wyeliminuje dysonans.

Nie oznacza to, że wielkość dysonansu będzie zbliżać się do tej największej możliwej wartości. Gdy mamy do czynienia z silnym dysonansem, ale takim, który jest mniejszy od oporu na zmianę któregokolwiek z tworzących go elementów, to najprawdopodobniej zostanie on zredukowany w ramach całego systemu poznawczego przez dodanie nowych elementów poznawczych. W ten sposób, nawet w obecności bardzo dużego oporu na zmianę, całkowity dysonans w systemie może utrzymywać się na dość niskim poziomie.

Rozważmy sytuację, w której dysonans dla osoby, która kupiła nowy samochód, będzie znaczny, ale mniejszy niż maksymalnie możliwy, czyli mniejszy niż opór na zmianę mniej opornego elementu. Żaden z elementów poznawczych nie ulegnie zmianie, a osoba ta może utrzymywać dysonans na niskim poziomie przez dodawanie coraz to nowych elementów poznawczych zgodnych z faktem posiadania tego samochodu. Osoba może odczuwać, że moc silnika i komfort jazdy są ważniejsze niż czynniki ekonomiczne i wygląd. Zaczyna jeździć szybciej niż do tej pory i nabiera przekonania, że ważną cechą samochodu jest możliwość osiągania dużych prędkości. Dzięki takim i podobnym elementom poznawczym osoba może traktować dysonans jako mało znaczący.

Unikanie dysonansu

Nasza dyskusja koncentrowała się do tej pory wokół tendencji do redukcji albo eliminacji dysonansu i problemów związanych z osiągnięciem tego stanu. W niektórych okolicznościach występują silne i ważne tendencje do unikania zwiększenia dysonansu lub unikania wystąpienia dysonansu w ogóle.

Unikanie zwiększenia dysonansu występuje jako efekt samego istnienia dysonansu. Unikanie jest szczególnie ważne wtedy, kiedy podczas prób redukcji poszukiwane jest poparcie dla nowego elementu poznawczego, który ma zastąpić element istniejący, lub kiedy nowe elementy poznawcze mają być dodane. W obu wypadkach poszukiwanie poparcia i poszukiwanie nowych informacji musi odbywać się w bardzo selektywny sposób. Osoba będzie nawiązywać rozmowę z kimś, kto w jej ocenie może zgodzić się z nowymi elementami poznawczymi, a unikać dyskusji z kimś, kto mógłby zgodzić się z tym elementem, który osoba chce zmienić.

Lęk przed wystąpieniem dysonansu może również prowadzić do niechęci podjęcia jakichkolwiek działań. Istnieje duża grupa działań, które jeżeli zostaną podjęte, to trudno będzie je zmienić. Dlatego też, istnieje możliwość pojawienia się dysonansu oraz jego intensyfikacji. Obawa przed dysonansem prowadzi do niechęci do działania, niechęci osobistego zaangażowania.

Istota przedstawionej teorii dysonansu, jest dość prosta. Sprowadza się do następujących stwierdzeń:

1. Mogą istnieć dysonansowe lub „niepasujące do siebie” relacje między elementami poznawczymi.

2. Obecność dysonansu prowadzi do nacisków na zredukowanie dysonansu i unikanie jego zwiększenia.

3. Przejawami działania tego nacisku są zmiany zachowania, zmiany w elementach poznawczych, ostrożne podchodzenie do nowych informacji i poglądów.

Chociaż prosta w swej istocie, teoria dysonansu ma szerokie implikacje i zastosowanie w wielorakich sytuacjach, które na pierwszy rzut oka wydają się od siebie różne.

Artykuł jest fragmentem książki Teoria dysonansu poznawczego. Opublikowano za zgodą wydawcy.

{rdaddphp file=moje_php/autorzy/lfestinger.html}